Pozicioniranje prijevremeno rođenog djeteta

Pravilno pozicioniranje prijevremeno rođenog djeteta dio je individualizovane, porodično orijentisane razvojne njege, što podrazumijeva sprovođenje postupaka kojima se djetetu obezbjeđuje udobnost i podržavaju položaji i pokreti koji su važni za razvoj i samoregulaciju. Pozicioniranje je značajan elemenat savremenog pristupa u njezi novorođenčeta, koji se fokusira na prilagođavanje okoline nedovoljno zrelom djetetu i smanjenje stresa (buke, svjetla, bola) kome je ono izloženo u jedinici intenzivnog liječenja. Da bi pozicioniranje bilo uspješno, potrebno je da takav pristup praktikuju svi članovi zdravstvenog tima, ali i roditelji, kao aktivni učesnici u njezi djeteta.

Zašto je pozicioniranje važno?

Za razliku od djeteta rođenog u terminu, koje prirodno leži s glavicom u srednjoj liniji i savijenim ekstremitetima, prijevremeno rođeno dijete, zbog nezrelosti, slabog mišićnog tonusa i sile gravitacije, leži sasvim ispruženo na podlozi. Ono, uz to, pravi nagle, nekontrolisane pokrete i tako gubi energiju koja mu je neophodna za osnovne fiziološke aktivnosti, rast i oporavak. Boravak u jedinici intenzivne njege često zna da potraje, a održavanje tako nepovoljnog položaja može dovesti do raznih deformiteta, kontraktura i usporenog motoričkog razvoja. Zato je važno sprovoditi pozicioniranje, tj. postavljati bebu u položaje kojima se imitira položaj u materici, s ciljem da se:

obezbijedi duži i bolji san, čime se sprečava gubitak energije potrebne za rast i razvoj;
povoljno utiče na respiratorni, digestivni i autonomni nervni sistem;
spriječi nastanak deformiteta glave, trupa i ekstremiteta;
spriječi nastanak neurorazvojnih smetnji.

Kako se dijete pozicionira?

Beba se može postaviti u položaj na leđima, boku ili stomaku, s tim što položaje treba mijenjati na 2–4 sata. Svaki od tih položaja prilagođava se zdravstvenom stanju djeteta i pratećim medicinskim postupcima. Individualizovana razvojna njega podrazumijeva posmatranje djeteta i razumijevanje njegovog ponašanja. Da bi se odredilo da li je položaj odgovarajući, procjenjuje se: opšti utisak, položaj glave i trupa, ruku i šaka, nogu i stopala, budnost. Osnovni principi pravilnog pozicioniranja su: da djetetu bude udobno, da glavica bude u srednjoj liniji, veliki zglobovi savijeni (ruke i noge), ramena naprijed i ruke prema licu i ustima, stopala da se dodiruju i da postoji neki podupirač, graničnik za odupiranje stopala. Veoma je važno da beba ima slobodne šake i mogućnost da ih prinese licu i ustima kako bi mogla da razvije samoumirujuće strategije i održava mirno stanje. Potpora za tijelo i „granice“ koje se obezbjeđuju korišćenjem tzv. gnijezda, podupirača, rolni i mekanih igračaka čine da se dijete osjeća ušuškano i zaštićeno, a da njegovi pokreti budu ograničeni kao u materici.

Pozicioniranje blizanaca

Blizanci i trojke često se rađaju prije termina i uz to su razvojno ranjiviji nego ostala prijevremeno rođena djeca – smješteni na odjeljenju za intenzivnu njegu, oni nisu samo odvojeni od zaštićenog okruženja materice majke, nego i od svog brata ili sestre. Zbog toga se blizanci, ukoliko nema posebnih medicinskih smetnji, smještaju u isti krevetić i pozicioniraju tako da budu licem okrenuti jedno prema drugom, bez barijera između njih. Prednosti takvog položaja su višestruke – smireniji su, uzajamno se tješe, lakše podnose teške procedure, bolje održavaju toplotu. Takođe, novija istraživanja su pokazala da je među bebama koje su pozicionirane na ovaj način manja učestalost apneje (zastoja daha) i bradikardije (usporenog rada srca).

Do kada se praktikuje pozicioniranje?

Prijevremeno rođene bebe se pozicioniraju do 34. gestacijske nedjelje. Pred otpust kući postepeno se uklanjaju svi podupirači, ostaje samo pokrivač, a beba se priprema za spavanje na leđima (preporuka Američke pedijatrijske akademije kako bi se izbjegli faktori rizika za sindrom iznenadne smrti novorođenčeta). Roditeljima se pritom savjetuje da tokom prvih mjeseci obezbijede da beba, kad je u budnom stanju, provodi vrijeme u položaju na stomaku, prvo nakratko, a postepeno sve duže.