Verdhëza (ikteri) neonatal

Verdhëza është njollë e verdhë e lëkurës dhe e të bardhës së syve. Pra, verdhëza është një simptomë, më shumë sesa një sëmundje dhe mund të themi se dikush ka verdhëz, jo se vuan nga verdhëza. Ngjyra e verdhë vjen nga bilirubina, e cila është produkt i shkatërrimit normal të qelizave të kuqe të gjakut (të vjetra), dhe pasi të "përpunohet" në mëlçi, ajo sekretohet në rrugët biliare dhe largohet nga trupi përmes jashtëqitjes.  Ky proces normal mund të ndërpritet për një sërë arsyesh. Nivelet e ngritura të bilirubinës çojnë në verdhëz neonatale. Përveç verdhëzës, foshnja ndonjëherë përjeton përgjumje ose vështirësi në të ushqyer dhe urina është më e errët.

Shkaqet e verdhëzës

Verdhëza fiziologjike neonatale ndodh sepse mëlçia e papjekur nuk është në gjendje të përpunojë dhe nxjerrë bilirubinën. Zakonisht vërehet në ditën e dytë ose të tretë dhe fytyra dhe sytë e foshnjës janë të verdhë. Verdhëza fillon nga koka/fytyra e të porsalindurit, dhe nëse nivelet rriten, mund të shihet në trung dhe ekstremitete. Nëse vetëm fytyra e foshnjës është e verdhë, nivelet e bilirubinës janë sigurisht dukshëm më të ulëta se nëse trungu dhe këmbët janë të verdha.

Verdhëza nga qumështi i gjirit ndodh për shkak të pranisë së substancave frenuese në qumësht që dëmtojnë përkohësisht metabolizmin dhe sekretimin e bilirubinës. Zakonisht ndodh disa ditë pas lindjes, nuk dëmton foshnjën dhe kalon spontanisht, edhe pse mund të zgjasë për disa javë. Nuk është e nevojshme dhe nuk rekomandohet ndërprerja e dhënies së gjirit gjatë kësaj kohe! Ushqyerja me qumësht gjiri vazhdon rregullisht!

Verdhëza për shkak të mospërputhjes së grupit të gjakut midis nënës dhe fëmijës (sëmundja hemolitike e të porsalindurit) shoqërohet me tregues të tjerë laboratorikë dhe kërkon trajtim.

Shkaqet e rralla të verdhëzës janë infeksioni tek të porsalindurit, çrregullime të lindura metabolike ose keqformime të lindura të traktit biliar. Këto janë sëmundje serioze, por për fat të mirë jashtëzakonisht të rralla. Verdhëza neonatale ndonjëherë ngatërohet me hepatitin infektiv, më së shpeshti i shkaktuar nga viruset, gjë që është jashtëzakonisht e rrallë tek të sapolindurit.

A është verdhëza e zakonshme tek të sapolindurit?

Rreth 20% e foshnjave të lindura dhe 50%, madje deri në 80% të foshnjave të parakohshme zverdhen dy ose tre ditë pas lindjes. Shumica e tyre janë plotësisht të shëndetshëm dhe nuk kërkojnë ndonjë trajtim, dhe verdhëza shërohet vetë.

Cilët janë faktorët e rrezikut për verdhëzën?

Lindja e parakohshme, dëmtimet e lindjes (cefalhematoma, hemorragji në fytyrë ose pjesë të tjera të trupit), verdhëza e shprehur neonatale tek një vëlla ose motër më e madhe. Ekziston gjithashtu një rrezik në rritje tek fëmijët që vuajnë nga mungesa e oksigjenit në lindje ose kanë një infeksion.

Matja e përqendrimit të bilirubinës

Matja kryhet nga serumi/gjaku i të porsalindurit ose përmes lëkurës. Matja transkutane ose përmes lëkurës, edhe pse ka disa kufizime, është një metodë shumë më praktike e matjes, pa dhimbje për foshnjat dhe jep rezultate të besueshme tek fëmijët që nuk kanë marrë fototerapi. Kur vlerat janë ngritur ndjeshëm ose fëmija ka simptoma të tjera, kryhen teste shtesë laboratorike.

Pse mjekohet verdhëza nëse është fiziologjike?

Edhe pse verdhëza neonatale shkaktohet më shpesh nga ana fiziologjike, vlerat ndonjëherë janë aq të larta sa ato paraqesin një rrezik potencial për të porsalindurit dhe kërkojnë trajtim.  Fototerapia (vendosja nën llampat) ul në mënyrë efektive nivelet e bilirubinës dhe është e sigurt për të porsalindurit. Nëse nivelet e bilirubinës janë shumë të larta dhe shoqërohen me çrregullime të tjera, aplikohet trajtimi i nevojshëm.

Parandalimi

Ushqyerja me gji është masa më e rëndësishme parandaluese! Qumështi i gjirit jo vetëm që i siguron të porsalindurit lëngje dhe energji të mjaftueshme, por gjithashtu përshpejton "përpunimin" e bilirubinës në mëlçi, për shkak të përbërjes së tij. Kulloshtra stimulon lëvizjen e zorrëve dhe kolonizimin e zorrëve të mëdha me baktere të mira probiotike, gjë që gjithashtu parandalon shfaqjen e verdhëzës.

Dhënia e ujit ose glukozës për një të porsalindur që nuk është i dehidratuar nuk do të parandalojë ose lehtësojë verdhëzën. Asnjëherë mos e “nxirni në diell” foshnjën tuaj për të larguar verdhëzën! Rrezet e diellit nuk janë efektive në trajtimin e verdhëzës dhe mund të jenë të dëmshme dhe të rrezikshme për lëkurën delikate të të porsalindurit.

A ka nevojë foshnja për mbikëqyrje për shkak të verdhëzës pas daljes nga materniteti?

Nëse një i porsalindur ka ndonjë nga faktorët e rrezikut ose bilirubina është në vlerat kufi kur del nga materniteti atëherë kërkohet monitorim i mëtejshëm. Informohuni nëse mund të vini për një kontroll në maternitetin, ose qëndrën shëndetësore ku fëmija do të ndiqet nëse lind nevoja.

Duhet ta çoni fëmijën për kontroll nëse vëreni se ai është më i verdhë, veçanërisht nëse ai/ajo thith më pak, është i përgjumur dhe pasiv, urina bëhet më e errët ose jashtëqitja është e zbehtë dhe pa ngjyrë.