Кичинекейлер менен баарлашуу жана ойноо

Ымыркайдын сүйлөө жөндөмүн өнүктүрүү

Балаңыздын сүйлөө жөндөмү жакында “абдан тез” темп менен өнүгө баштайт, бирок ал төрөлгөндөн баштап сөздөрдү, үндөрдү, ошондой эле угууга жана жооп берүүгө үйрөнөт.

Ырдап, балдар үчүн ырларды окуп, сүйлөшүп, китеп окуп, окуяларды айтып берип, кичинекей балаңызды сүйлөшүүгө үндөөнү уланта бериңиз.

Эмнени күтүү керек: кичинекейдин сүйлөгөнү

Балаңыз:

• 24-30-айдан баштап туура сүйлөмдөр менен сүйлөй башташы мүмкүн;
• 26-36-айдан баштап бейтааныш адамдар үчүн түшүнүктүү болушу мүмкүн;
• 26-36-айдан баштап ат атоочторду (мен, сен, мени, биз, алар) жана кээ бир түшүнүктөрдү көптүк санда колдонушу мүмкүн;
• болжолдуу түрдө үч жашка чыкканда чоңдор сүйлөшкөн сөздөрдүн көбүн түшүнүшү мүмкүн.

Эки жашка чыкканда кичинекей балаңызга күнүмдүк нерселерди атаган, мисалы, “ит” жана “ичүү” деген жагышы мүмкүн. Ал ошондой эле “Мага китебиңди алып кел” же “Жакшы кал/бар” деп “кол булгала” деген сыяктуу жөнөкөй өтүнүчтөрдү түшүнүп, аткара алат.

Үч жашка чыкканда балаңыз “Ит кайда кетти?” деген сыяктуу жөнөкөй сүйлөмдөрдү айта баштайт. Бул учурда балаңызга айрым тыбыштарды жана сөздөрдү так айтуу кыйын болсо да, анын айткандарынын көбүн бейтааныш адамдар түшүнүшөт.

Сүйлөшүү кичинекей балдардын маанайын түшүрүшү мүмкүн - алар сизге айта турган нерсе көп, бирок ал үчүн дароо сөз таба албай калышы мүмкүн. Кичинекейди шаштырбасаңыз, акыры ал үйрөнөт. Аракет кылуу жана ката кетирүү — үйрөнүүнүн маанилүү бөлүгү.

Кичинекей балдар аларды оңдобой же күлбөй, кубаттап, кызыктырса жакшы реакция кылышат, андыктан балаңыздын каталарын көп оңдобоңуз.

Сүйлөгөндү үйрөнүү — кыйын. Балаңызга өз оюн билдирүүгө жардам берип жатканда жөн гана окуу мүмкүнчүлүгү катары эмес, чогуу көңүл ачууга көңүл бурууга аракет кылыңыз.

Балаңызга сүйлөөнү каалоого жардам бере турган оюндар

Балаңыз менен баарлашууда канчалык көп сөздү колдонсоңуз, ал ошончолук көп сөздү эстеп калат. Балага сүйлөөнү каалоого жардам бере турган оюндар үчүн бир нече идея:

• Балаңыз менен бирге окуңуз.
• Аны менен күн сайын жасай турган кадимки нерселер жөнүндө сүйлөшүңүз, мисалы: “Мен бул кийимдерди сыртка кургасын деп жайып коём, анткени бүгүн аба ырайы жакшы”.
• Балаңыздын кызыкчылыктарына реакция кылыңыз жана алар жөнүндө сүйлөшүңүз. Мисалы, балаңыз унаа айдап бара жаткандай болсо, кайда бара жатканын сураңыз.
• Балдар үчүн ырларды окуп, ырларды ырдаңыз. Ага унаада күлкүлүү нерселерди, окуяларды жана ырларды коюп бериңиз.
• Балаңызга эки тараптуу баарлашууга түрткү берүү үчүн сөз айтуу аракетин туураңыз. Ошондой эле баарлашууңузду жөнөкөй сөздөр менен түзүңүз — мисалы, кичинекей балаңыз “поезд” десе, “ооба, бул чоң кызыл поезд” деп айтсаңыз болот.
• Балаңыз “сүйлөп жатканда”, жылмайып жана аны карап угуп жатканыңызды көрсөтүңүз. Балаңыз сүйлөөгө аракет кылганда сөзсүз мактаңыз.
• Бир нерсе айткандан кийин балада жооп берүүгө мүмкүнчүлүк болуш үчүн убакыт бериңиз. Ал дайыма эле туура сөздөрдү таба албашы мүмкүн, бирок баары бир жооп берүүгө аракет кылат. Бул балдарга сүйлөшүүгө үйрөнүүгө жардам берет.
• Дене мүчөлөрүн көрсөтүп, аларды атаңыз же оюнга айландырыңыз — мисалы, “Оозуң кайда?”.

Экран алдындагы убакыт жана кичинекейлердин сүйлөшүүсү

18 айга чейинки балдарга экрандын алдында убакыт өткөрүү сунушталбайт (видео чаттардан тышкары). 18 айдан кийин балага экрандын алдында бир аз убакыт өткөрүүгө уруксат берүүгө болот, бирок аны менен чогуу көргөн же ойногон жакшы.

Экрандын алдында көпкө отуруу ясли жана мектепке чейинки курактагы балдардын ден соолугуна байланыштуу бир катар көйгөйлөргө, ошондой эле сүйлөө жөндөмүнүн жай өнүгүшүнө, кыска мөөнөттүү эс тутумга жана баарлашуу жөндөмүнүн начарлашына алып келет.

Ымыркайдын сүйлөө ыкмасы боюнча тынчсыздануу

Эгерде кичинекей балаңыз 18 айлык кезинде былдырабаса, сөздөрдү аң-сезимдүү колдонбосо же сизди укпаса же башкалар сүйлөп жатканда укпаса, анда педиатрга же колдоочу медайымга кайрылуу сунушталат. Эгерде сиз балаңыз үч жашка чыкканда сүйлөгөнүн түшүнбөсөңүз же ушул куракта сүйлөөдө көйгөйү бар болсо, анда сиз балдар адисине кайрылсаңыз же балаңыздын камкорчусу же бала бакчанын тарбиячысы менен сүйлөшсөңүз болот.