Йод: сиз эмнени билишиңиз керек
Йод: бул эмне?
Йод - адамдар үчүн маанилүү аш болумдуу зат болуп саналат, бирок ден соолук жакшы болушу үчүн анын аз гана бөлүгү керек.
Йод табигый түрдө деңизде жана кээ бир кыртышта кездешет.
Йод ошондой эле балыктын кээ бир түрлөрүндө, деңиз балырларында, йодго баш кыртышта өстүрүлүп жаткан айрым өсүмдүктөрдө, ошондой эле йоду бар топуракта оттогон жаныбарлардын азыктарында да кездешет.
Йод туз жана нан азыктары сыяктуу кээ бир азыктарга кошулат.
Эмне үчүн йод керек?
Йод калкан безинин гормондорунун негизги компоненти.
Калкан бези үчүн йод зат алмашууну, өсүүнү жана өнүгүүнү көзөмөлдөгөн гормондорду өндүрүү үчүн керек.
Эгерде балдар жана чоңдордун рационунда йод жетиштүү болбосо, анда алар йоддун жетишсиздиги өнүгүшү мүмкүн, бул калкан безинин чоңоюшуна алып келиши ыктымал.
Көлөмү чоңойгон калкан бези же богок:
- гормондун иштелип чыгышына таасир этет
- жутуунун жана дем алуу кыйындашына алып келет
- гипотиреозго алып келет, бул салмак кошуу, теринин кургактыгы, чачтын түшүшү, чарчоо, суукка чыдамсыздык жана депрессия сыяктуу көйгөйлөрдү жаратышы мүмкүн
- өсүүнүн артта калышына, интеллектуалдык бузулууларга жана интеллект деңгээлинин кыйла төмөндөшүнө алып келет.
Йод, кош бойлуулук жана эне сүтүн эмизүү
Кош бойлуу кезде аялдын калкан безине көп иштөөгө туура келет. Себеби ал өндүргөн гормондор төрөлө элек баласынын мээсинин жана нерв системасынын өсүшүнө жардам берет.
Кош бойлуу аялдын калкан бези катуу иштеп жаткандыктан, йод жетишсиз болуп калбашы үчүн ага кошумча йод керек.
Кош бойлуу аялда йоддун жетишсиздиги ымыркайдын бойдон түшүүсүнө, өлүү төрөлүүсүнө же акыл-эс жактан артта калышына алып келиши мүмкүн.
Төрөлгөндөн кийин, эмчек эмген ымыркайлар йоддун булагы катары эмчек сүтүнө көз каранды, ал мээнин жана нерв системасынын өнүгүшүн колдойт. Бул эмизген энелердин йод жетишсиздиги ымыркайлар үчүн да коркунуч жаратышы мүмкүн дегенди билдирет.
Эгерде сиз кош бойлуу болсоңуз, кош бойлуу болууга аракет кылып жатсаңыз же эмизип жатсаңыз, анда күнүнө 150 микрограмм (мкг) йод кошулмасын алуу сунушталат. Эгерде сизде калкан безинин мурунтан эле көйгөйлөрү бар болсо, кошумча алардан мурун дарыгериңиз менен кеңешиңиз.
Йоддун булактары
Жума сайын үй-бүлөңүздүн рационуна төмөнкү азыктарды кошуу сизге жана сиздин балдарыңызга йоддун жетиштүү өлчөмдө болушуна жардам берет:
- Таңгакталган нан: органикалык нан, тузсуз нан, таңгакталбаган нан жана нан аралашмаларында йод болбошу мүмкүн, андыктан азыктын этикеткасын текшериңиз же соода жайынан сураңыз.
- Деңиз азыктары: эксперттер жумасына 2-3 жолу кадимки деңиз азыктарынан жасалаган тамактарды сунушташат. Эгер кош бойлуу болсоңуз, балык тандоодо этият болууңуз керек. Себеби кээ бир үлпүлдөк, кылыч балыгы жана линь сыяктуу балыктарда сымаптын деңгээли башкаларга караганда жогору. Консерваланган лосось жана деңиз балыры йоддун эң жакшы булактары.
- Жумуртка, жашылча, эт жана сүт азыктары: бул азыктардагы йоддун өлчөмү бир топ айырмаланарын эске алыңыз.
Йоддолгон туз йоддун бай булагы болуп саналат жана йодсуз туздун ордун басат. Йоддолгон туз менен байытылган нан, рационго кошумча йоддолгон туздун кошпостон эле, көпчүлүк адамдар үчүн жетиштүү йод бере алат. Туздун көп болушу ден соолукка зыяндуу, андыктан йодду башка булактардан алуу жакшы.
Энме үчүн айрым адамдарга йод жетишпейт
Кээ бир балдарга йод жетиштүү берилбейт.
Бул кээ бир аймактарда йоддун аз болушуна байланыштуу болушу мүмкүн, башкача айтканда, бул жерлерде өстүрүлгөн жашылчаларда йод аз.
Азыр көптөгөн үй-бүлөлөр рациондон тузду алып салышкандыктан, бул йод керектөөнүн азайышына алып келди. Тамакка туз кошкондо да, көбүнчө йоддолгон тамак-аш тузу эмес, кадимки туз түрүндө болот.
Йод өтө көп
Йоддун өтө көп болушу мүмкүн, бирок анын өтө коркунучтуу деңгээлин керектөө абдан кыйын. Мисалы, балаңыз ал үчүн бир отурганда 1 кг быштак же бышырылган 25 жумуртка же 5 стакан сүт ичиши керек.
Кээ бир адамдар йоддун ашыкча кабыл алынышына көбүрөөк сезгич болушат, бул алардын калкан безинде кыйынчылыктарды жаратышы мүмкүн. Кээ бир дары-дармектер жана кошулмалар йоддун жогорку дозаларын камтышы мүмкүн.
Эгер балаңыз жана үй-бүлөңүз йод жетиштүү алып жатабы же жокпу деп тынчсызданып жатсаңыз, үй-бүлөлүк дарыгер менен сүйлөшүү сунушталат.
