Ψυχική υγεία των γονέων κατά την περιγεννητική περίοδο

Αν και η γέννηση ενός μωρού συχνά αναμένεται με μεγάλη χαρά, για μερικές γυναίκες, άνδρες και οικογένειες γενικά, η εγκυμοσύνη και η περίοδος μετά τον τοκετό μπορεί να μετατραπεί σε μια περίοδο άγχους και προκλήσεων. Προβλήματα ψυχικής υγείας σε εγκύους ή γυναίκες που έχουν γεννήσει πρόσφατα, καθώς και σε μελλοντικούς «νέους» πατεράδες, εμφανίζονται σε όλες τις χώρες και τους πολιτισμούς. Αυτή η διαταραχή συνήθως ονομάζεται "κατάθλιψη". 

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Πατρότητας του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει προσδιοριστεί ότι, κατά μέσο όρο, το 10,4% των πατερ΄δων πάσχουν από κατάθλιψη τόσο πριν όσο και μετά τη γέννηση ενός παιδιού, και το υψηλότερο ποσοστό κατάθλιψης στους πατέρες εμφανίζεται μεταξύ του τρίτου και του έκτου μήνα μετά τη γέννηση. Η κατάθλιψη στους πατέρες συνδέεται με προβλήματα με τον ύπνο ή/και το κλάμα του μωρού. Ο νευροτισμός του πατέρα και η κατάχρηση ουσιών/εθισμός, οι ήπιες διαταραχές προσωπικότητας στη μητέρα, η τρέχουσα ψυχική της κατάσταση, οι στάσεις απέναντι στην πατρότητα και την αρρενωπότητα, πιθανό αίσθημα αποκλεισμού από το ρόλο του γονέα, αδυναμία φροντίδας του μωρού και οικοδόμηση σχέσης μαζί του, έλλειψη υποστήριξης για την πατρότητα, κακή ποιότητα της σχέσης με τους άλλους, διαφωνίες σχετικά με την εγκυμοσύνη, ανησυχίες και οι πρόσθετες ευθύνες, ανεκπλήρωτες προσδοκίες κλπ.

Με βάση την έρευνα, έχουν ληφθεί ισχυρά στοιχεία ότι αυτές οι γονικές δυσκολίες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ανάπτυξη του μωρού πριν και μετά τη γέννηση, προκαλώντας ορμονικές αλλαγές και τοξικό στρες που παρεμβαίνει στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Επιπλέον, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά ορισμένους τομείς ανάπτυξης και ευημερίας των παιδιών αργότερα.

Οι διαταραχές ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό ταξινομούνται συνήθως σε τρεις έως τέσσερις ομάδες:

• Δυσφορία μετά το τοκετό - είναι συνήθως ήπια και προσωρινή αίσθηση κακουχίας, συνήθως κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο εβδομάδων μετά τη γέννηση και μπορεί να διαρκέσει πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (αρκετές ημέρες). Οι γυναίκες αισθάνονται σαν να μην έχουν κανέναν έλεγχο στα συναισθήματά τους, τα οποία κυμαίνονται από το κλάμα, τη θλίψη, το άγχος, τη νευρικότητα, τον αυξημένο εθισμό και ότι κατακλύζεται από ευθύνες.
• Περιγεννητική κατάθλιψη - σταθερή, πανταχού παρούσα χαμηλή διάθεση ποικίλης έντασης και διάρκειας. Επηρεάζει περίπου 1 στις 10 γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, το 10-15% των γυναικών συνολικά (και έως το 10% των ανδρών) σε οποιαδήποτε στιγμή μετά τον τοκετό ή και περισσότερο από το 30% κατά τη διάρκεια του 1ου έτους μετά τον τοκετό. Η μη δουλεμένη κατάθλιψη μπορεί να συνεχιστεί στο 2ο και 3ο έτος, καθώς και μετά τη γέννηση οποιουδήποτε παιδιού.
• Άγχος, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί τόσο στις μητέρες όσο και στους πατέρες, εκδηλώνεται μέσω έντονων φόβων, συμπεριλαμβανομένου του πανικού που συνοδεύεται από αποφευκτική συμπεριφορά, αλλά και μέσω πιο σοβαρών συμπτωμάτων στον τομέα της ψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ), του μετατραυματικού στρες ή και του οξέος στρες.
• Η ψύχωση των νεογνών - εμφανίζεται μόνο στις γυναίκες και επηρεάζει περίπου 1-2 μητέρες ανά 1000 γεννήσεις. Εμφανίζεται ξαφνικά (συνήθως μέσα σε λίγες μόνο ημέρες), αλλά μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος για την εντοπίσει. 

Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου καθιστούν ορισμένες μητέρες και πατέρες πιο ευάλωτους, εδώ είναι μόνο μερικοί:

χαμηλή εκπαίδευση και κοινωνικός αποκλεισμός- χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο των γυναικών- τα χαμηλά εισοδήματα και τα επίπεδα εκπαίδευσης των γυναικών- ο κοινωνικός αποκλεισμός τους και ο πολύ μικρός αντίκτυπος στη ζωή τους- ηλικία (οι νεότερες μητέρες και οι νεότεροι πατέρες είναι πιο πιθανό να έχουν κακή ψυχική υγεία)- δυσμενείς ή αγχωτικές εμπειρίες (όπως παιδική κακοποίηση, φτώχεια, απουσία οικονομικής στήριξης, επισφαλής κατάσταση στέγασης, πρόσφατη απώλεια αγαπημένου προσώπου ή μετανάστευση)- ασταθής ή μη υποστηρικτική σχέση με το/τη σύντροφο  (π.χ. κατάχρηση ουσιών, βία, κακή ψυχική υγεία του συντρόφου, μη αποδοχή της εγκυμοσύνης, εγκυμοσύνη νωρίς στη σχέση, γονείς που ζουν σε ξεχωριστά νοικοκυριά)- αδύναμο η ελλιπές σύστημα οικογενειακής και κοινωνικής στήριξης, και πολλά άλλα. 

Πρόσφατα, αρκετές διάσημες γυναίκες μοιράστηκαν με το κοινό τις δικές τους εμπειρίες σχετικά με το γιατί η μητρότητα ήταν μια πολύ δύσκολη, ή ακόμη και οδυνηρή, εμπειρία για αυτές στην αρχή, μέχρι που έλαβαν επαγγελματική βοήθεια. Τονίζουν ότι είναι απαραίτητο να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού και να μειωθεί το στίγμα που σχετίζεται με ορισμένες από αυτές τις δυσκολίες ψυχικής υγείας ή ακόμη και διαταραχές.