Kengur-njega – kontakt koža-na-kožu

Kengur-njega, metoda njege koja se ostvaruje kroz kontakt koža-na-kožu, predstavlja standardizovani način njege beba koje su rođene prije termina ili s malom porođajnom težinom. Ova veoma jednostavna i besplatna metoda ima brojne pozitivne efekte, koji se ne mogu zanemariti kad je u pitanju njega prijevremeno rođenog djeteta i djeteta s malom tjelesnom masom na rođenju.

Kengur-njega, metoda njege koja se ostvaruje kroz kontakt koža-na-kožu, predstavlja standardizovani način njege beba koje su rođene prije termina ili s malom porođajnom težinom. Ova veoma jednostavna i besplatna metoda ima brojne pozitivne efekte, koji se ne mogu zanemariti kad je u pitanju njega prijevremeno rođenog djeteta i djeteta s malom tjelesnom masom na rođenju.

Prijevremeno rođenje

Incidencija prijevremenih porođaja u svijetu iznosi 4–10%, a to znači da se svake godine oko 20 miliona djece rodi prije vremena, tj. prije nego što dostigne punu zrelost za život van materice. Prijevremeno rođenje (prematuritet) je termin koji se odnosi na živorođenu djecu koja nisu dostigla gestacijsku dob od punih 37 nedjelja. U zavisnosti od nedjelje u kojoj su rođene, tj. od gestacijske zrelosti, prijevremeno rođene bebe se svrstavaju u tri kategorije:

  1. umjereno do kasno nezrele – rođene između 32. i 37. nedjelje gestacije; 
  2. veoma nezrele – rođene između 28. i 32. nedjelje gestacije;
  3. ekstremno nezrele – rođene prije 28. nedjelje gestacije. 

Tjelesna masa na rođenju

U zavisnosti od tjelesne mase na rođenju, novorođenčad s malom porođajnom kilažom svrstavaju se u tri kategorije:

  1. mala tjelesna masa na rođenju (MTM) – porođajna težina manja od 2500 g;
  2. veoma mala tjelesna masa na rođenju – manja od 1500 g;
  3. ekstremno mala tjelesna masa na rođenju – manja od 1000 g.

Najveći dio novorođenčadi se na krivuljama fetalnog rasta (koje su napravljene prema polu, gestacijskoj zrelosti i broju dotadašnjih porođaja majke) nalazi između 10. i 90. percentila i nazivamo ih eutrofičnim (normalno uhranjenim) bebama. Novorođenčad čija je tjelesna masa na tabelama rasta ispod 10. percentila nazivaju se hipotrofičnom ili malom u odnosu na datum (termin) rođenja. Uzroci mogu biti različiti – od bolesti majke u toku trudnoće, hipertenzije, preeklampsije, infekcija u trudnoći, preko poremećaja posteljice do oboljenja ploda. Bez obzira na uzrok, ova kategorija djece zahtijeva specifično liječenje i dugoročno pažljivo praćenje.

Kengur-njega: razvoj metode 

Kengur-njega (KMC – Kangaroo mother care) je metoda koja je prvi put primijenjena davne 1978. godine, u Bogoti, Kolumbija. Nastala je kao alternativa standardnoj neonatalnoj njezi, koja je usljed loših socioekonomskih uslova i nedostatka adekvatne opreme, poput inkubatora i monitora, bila neizvodljiva. Primjenom ove metode stvoreni su uslovi da novorođenče održava optimalnu tjelesnu temperaturu, a majka je mogla da prati vitalne znake bebe, način disanja, boju kože. Dojenjem je omogućeno hranjenje u toj poziciji. Nakon nekoliko godina sprovođenja kengur-njege urađena je analiza rezultata, koja je pokazala da je došlo do smanjenja broja smrtnih ishoda i infekcija kod novorođenčadi. Do sličnih rezultata se došlo u brojnim studijama sprovedenim u drugim nerazvijenim zemljama Afrike, a višestruka prednost ove metode (promovisanje dojenja, uspostavljanje kontakta između majke i novorođenčeta, bolji senzomotorički ishod) prepoznata je i u visokorazvijenim državama. Svjetska zdravstvena organizacija je 2003. godine napravila vodič za primjenu KMC.

Klasifikacija KMC

Kengur-njega se može klasifikovati prema različitim kriterijumima: 

     - prema ekonomskom statusu sredine u kojoj se primjenjuje:

  • KMC u nerazvijenim zemljama i zemljama u razvoju
  • KMC u razvijenim zemljama

     - prema vremenu započinjanja primjene metode:

  • KMC na rođenju (Birth Kangaroo Care) – primjena odmah po porođaju
  • rani KMC (u prva 24 sata)
  • kasni KMC (nakon 24 sata)

      - prema dužini i kontinuitetu primjene metode:

  • kontinuirani KMC (C KMC) – sprovodi se tokom 24 h
  • intermitentni KMC (I KMC) – sprovodi se u određeno vrijeme dana

Način primjene KMC

Novorođenče se golo postavlja na gole grudi i trbuh majke (koža-na-kožu), glavica mu se okreće na jednu stranu i malo se podigne kako bi se oslobodili disajni putevi. Beba se učvršćuje, ušuškava i prekriva prekrivačem do ušiju – u takvom položaju može da bude satima. Kontakt se prekida samo kada se beba sređuje, obrađuje pupak i sl. Dok beba spava, majka je u poluležećem položaju. Druga osoba (partner, član porodice ili zdravstveni radnik) može da je zamijeni u njezi kako bi se odmorila. Često u bolničkim uslovima nije mogiće sprovoditi kontinuirani KMC i zato se ova metoda primjenjuje samo u određeno vrijeme. Dokazano je da trajanje kontakta koža-na-kožu treba da bude najmanje jedan sat dnevno da bi beba imala koristi od ove metode.

Pozitivni efekti metode

KMC ima brojne pozitivne efekte: stimulacija laktacije, brže i lakše započinjanje dojenja, bolje napredovanje bebe, bolja organizacija sna, rano uspostavljanje veze između bebe i majke. Ustanovljeno je da ova metoda povoljno utiče i na senzomotorički razvoj bebe, te da dolazi do stabilizacije hormona nakon rođenja. U jedinicama za intenzivnu njegu KMC se primjenjuje i u toku sprovođenja različitih procedura, jer je dokazano da djeluje analgetički i smanjuje bol i neprijatnost. Osim toga, kengur-metodom se pospješuje angažman i aktivna uloga porodice u njezi bebe, čime se ujedno sprečava anksioznost i osjećaj bespomoćnosti kod roditelja.