Bolaning xulq-atvori vositalari: rejalashtirilgan eʼtiborsizlik
Nimani eʼtiborsiz qoldirish rejalashtirilgan?
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlik bolangizning xatti-harakatlarini boshqarish uchun qoʻllanadigan vositalardan biridir. Lekin unutmang, har qanday vosita “sehrli” emas. Chunki har bir bola oʻzicha bir olam. Muhimi, bu yoʻl-yoʻriqlarning bari bola bilan iliq, samimiy munosabatlarda foydalanishga moʻljallangan.
Endi ushbu vositani koʻrib chiqamiz!
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlik, u bola notoʻgʻri qilganda unga eʼtibor bermaslikdir.
Misol uchun, agar siz oilaviy kechki tanovulda boʻlsangiz, bolangiz oʻz stulida sakrayotgan boʻlsa, siz unga eʼtiborni kamaytirib, suhbatdan chetlashtirishingiz mumkin. To u sakrashni toʻxtatmaguncha unga qaramang. U toʻxtaganida esa bunday deyish mumkin: “Menga kechki ovqatlanish paytida stulda jim oʻtirib taom yeganlar yoqadi… Bugun bogʻchada nimalar qilganingni bizga aytib berasanmi?” Asosiysi, bolangiz oʻzini yaxshi tutganida koʻp eʼtibor bilan mukofotlang. U oʻzini yomon tutganida unga eʼtibor bermang.
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlik qachon natija beradi?
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlik ish beradi – qachonki sizda allaqachon iliq va ishonchli munosabatlar mavjud boʻlganida. Zero, sizning eʼtiboringiz bolangiz uchun katta mukofotdir.
Farzandingiz oʻzini munosib tutsa va eʼtiboringizni jalb qilsa, u oʻzini yana xuddi shunday tutishga harakat qiladi. Ammo agar siz uning biron xatti-harakatiga eʼtibor bermasangiz, u ishning takrorlanish ehtimoli kamroq. Shunday qilib, yaxshi xulq-atvorga qaratilgan eʼtibor odatda koʻproq yaxshi xatti-harakatlarga olib keladi. Yomon xatti-harakatlarga eʼtibor bermaslik esa odatda yomon xatti-harakatlarning kamayishiga olib keladi.
Farzandingizga unga eʼtibor bermayotganingizni aytishingiz kerakmi? Kichkina xatti-harakatlar uchun siz hech narsa demasligingiz mumkin. Yoki bir kuni bolangiz oʻzini qanday tutsa, hech qanday munosabat bildirmasligingizni tushuntirib berasiz. Keyin boshqa hech narsa demasdan, bundan keyin sodir boʻlgan xatti-harakatlarga eʼtibor bermaysiz. Lekin eʼtibor bermaslik farzandingiz tomonidan rad etish sifatida qabul qilinmasligi lozim. Agar chindan gʻazablangan boʻlsangiz bu gʻazab sizning ovozingizda bilinadi. Hozirgi kunda ushbu vosita (ovoz orqali bildirish)ni ishlatmagan yaxshi.
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlik: maslahatlar
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlikdan foydalanish boʻyicha baʼzi maslahatlar:
- Butunlay eʼtiborsizlik. Farzandingizga qaramang yoki u oʻzini yomon tutgan paytda hech narsa demang. Bir qarash, baʼzida qovoq solish ham foydali boʻlishi mumkin. Buni qilish xavfsiz va foydali boʻlsa, bola notoʻgʻri harakat qilayotganda xotirjam holda undan uzoq yuring.
- Xulq-atvorini koʻrsatishni boshlaganda eʼtiborsiz qoldiring. Bolaning oʻz xulq-atvoriga qaytishi bir muncha vaqt toʻxtaganida siz ham eʼtibor bermaslikni toʻxtating. Eʼtiborsizlik bola uchun 20 soniya, katta yoshdagi bolalar uchun bir necha daqiqa boʻlsa yetadi. Farzandingiz xato ishni toʻxtatishi bilanoq yana unga eʼtibor berishingiz lozim boʻladi.
- Farzandingizga eʼtibor bermaslikni qiyin deb bilsangiz, chalgʻitishning bir necha yoʻlini oʻylab koʻring. Baʼzi musiqalarni qoʻyishingiz, nafas olish mashqlarini bajarishingiz yoki xarid roʻyxatini rejalashtirishingiz mumkin.
- Doimiy ravishda koʻrmoqchi boʻlgan xatti-harakatingizga eʼtibor bering.
Esda tuting, baʼzida bolalar oʻz his-tuygʻularni yoki tajribalarni ifodalash uchun oʻzlarini gʻalati tutadi. Bunday holda bolangiz bilan uning his-tuygʻulari haqida gaplashishga harakat qilgan yaxshi. Balki u xotirjam boʻlganida, keyinroq gaplashish ham mumkin. Farzandingizning his-tuygʻularini tushunishga urinishingiz uning his-tuygʻulari va xatti-harakatlarini boshqarishiga yordam beradi.
Rejalashtirilgan eʼtiborsizlikdan foydalanishga qaror qilish
Eʼtibor bermaslik doim ham eng yaxshi usul emas. Bolaning xato harakatini biz shartli ravishda “xulq-atvor” deb atasak, uni eʼtiborsiz qoldirishga qaror qilishdan oldin bir nechta narsalarni tekshirish tavsiya etiladi.
Xulq-atvor boshqa birovning eʼtibori bilan mukofotlanadimi?
Agar xatti-harakatlar boshqalar, masalan, aka-uka yoki doʻstlar eʼtiboriga sazovor boʻlsa-yu, agar siz eʼtiborsiz qoldirsangiz, bu hech qanday naf bermaydi. Shuning uchun siz boshqa xatti-harakatlar vositasiga qarashingiz kerak. Masalan, bolangizning tevarak-atrofini oʻzgartirish.
Xulq-atvorga mutlaqo eʼtibor bermaslik kerakmi?
Yoʻq. Chunki siz boshqalarga, mulkka zarar etkazadigan xavfli xatti-harakatlarni eʼtiborsiz qoldirolmaysiz. Masalan, tishlash, urish, pardalarni tortish, narsa tashlash kabi. Bu holda oqibatlar yoki vaqt oʻtishi kabi xatti-harakatlar vositasi mos kelmasligi mumkin.
Har qayerda xatti-harakatni eʼtiborsiz qoldirish mumkinmi?
Agar siz boshqa joyda emas, balki bir joyda xatti-harakatlarga eʼtibor bermasangiz, boshqa joyda oʻzingiz koʻproq “xatti-harakat” qilishingizga toʻgʻri kelishi mumkin. Masalan, agar bolangiz uyda shovqin qilganida eʼtibor bermasangiz, supermarketga borilganida buning “badalini toʻlashingiz” mumkin. Shuning uchun supermarketdagi vaziyatlarni oldindan rejalashtirishda buni hisobga oling.
Boshqa odamlar bunday xatti-harakatni eʼtiborsiz qoldirmasa-chi?
Agar siz “muvaffaqiyatli eʼtiborsiz”likka muvaffaq boʻlsangiz, lekin turmush oʻrtogʻingiz, doʻstingiz yoki qarindoshingiz toʻsatdan kelib, eʼtibor qaratsa, “yutugʻingiz” havoga uchadi. Bir-biringizni qoʻllab-quvvatlash farzandlaringizning xulq-atvorini yoʻnaltirishning muhim qismidir. Shuning uchun siz va turmush oʻrtogʻingiz qanday xatti-harakatlarga eʼtibor bermaslik haqida gaplashib, kelishib olsangiz yaxshi boʻladi.
Tayyor boʻling – eʼtibordan chetda qoladigan xatti-harakatlar koʻpincha yaxshilanishidan oldin yomonlashadi. Bolalar siz javob berishingizga umid qilib, koʻproq shikoyat qilishlari yoki norozi boʻlishlari mumkin. Rejalashtirilgan eʼtiborsizlikdan foydalanganda buni hisobga olishingiz kerak boʻladi.
