Lavdërimi, inkurajimi dhe shpërblimet

Lavdërimi

Si funksionon lavdërimi?
Lavdërimi është kur i tregon fëmijës se çfarë të pëlqen tek ajo ose sjellja e saj. Lavdërimi e  ushqen vetëvlerësimin, besimin dhe ndjesinë e fëmijës për vetveten.

Duke përdorur lavdërime, ju i tregoni fëmijës se si të mendojë dhe të flasë pozitivisht për veten. Ju e ndihmoni fëmijën të mësojë si ta dallojë, kur vepron mirë dhe të ndihet krenar për këtë. 

Çfarë duhet të përdorim për të lavdëruar
Mund t’i lavdërosh fëmijët e moshave të ndryshme për gjëra të ndryshme. Mund ta lavdërosh një fëmijë më të vogël, që ka dalë nga parku kur e kanë pyetur ose që është përpjekur t’i lidhë vetë lidhëset e këpucëve.

Lavdërime përshkruese
Lavdërimi përshkrues është kur i thua fëmijës se çfarë të pëlqen. Për shembull, “Më pëlqen mënyra se si ke gjetur një vend për çdo gjë në dhomën tënde”. Kjo e ndihmon fëmijën të kuptojë se çka dëshironi të thoni. Po ashtu është më origjinale nga lavdërimi jo specifik si “Ti je një djalë i mirë”.

Nuk mund të lavdërosh shumë. Por lavdërimi mund ta humbasë ndikimin e tij, nëse nuk është specifik ose nëse e përdor kur fëmija yt nuk ka bërë asgjë. Kjo mund t’i mësojë fëmijës se nuk ka pse të bëjë asgjë për t’u lavdëruar.

Përdorimi i lavdërimit për ta ndryshuar sjelljen
Fëmijët ka më shumë të ngjarë ta përsërisin sjelljen që nxit lavdërime. Kjo do të thotë se ju mund të përdorni lavdërime për ta ndihmuar në ndryshimin e sjelljes së vështirë dhe zëvendësimin e saj me sjellje të dëshirueshme.

Hapi i parë është të kushtoni vëmendje për kohën kur fëmija yt sillet ashtu siç dëshironi. Kur shihni këtë ose një sjellje tjetër që ju pëlqen, menjëherë tërhiqni vëmendjen e fëmijës tuaj. Atëherë tregoji fëmijës se çfarë të pëlqente.

Në fillim, mund të lavdërosh sa herë që sheh sjelljen. Kur fëmija fillon të sillet më shpesh, mund ta lavdërosh më pak.

Nëse përdorni lavdërime për ta ndryshuar sjelljen, mund t’i lavdëroni përpjekjet si dhe arritjen – për shembull, “Është e mrekullueshme se si i përdore fjalët për të kërkuar atë lodër”.

Të përdorësh lavdërime mund të duket si një përpjekje dhe disa ditë mund të jetë e vështirë të gjesh arsye për ta lavdëruar fëmijën. Por, nëse e lavdëroni rregullisht fëmijën tuaj, së shpejti do të ndihet e natyrshme dhe normale.

Inkurajim

Inkurajimi është lavdërim për përpjekjet – për shembull, “Ti ke punuar shumë në atë detyrë shtëpie nga lënda e matematikës”.

Lavdërimi i përpjekjeve mund ta inkurajojë fëmijën tuaj që të përpiqet shumë në të ardhmen – pra është shumë motivuese. Por, gjithashtu, mund të inkurajohesh para dhe gjatë një aktiviteti për ta ndihmuar fëmijën të bëjë veprimtarinë ose sjelljen. Për shembull, “Më trego sa mirë mund t’i mbledhësh lodrat”.

Disa fëmijë, sidomos ata që janë më pak të sigurt, kanë nevojë për më shumë inkurajim se të tjerët. Kur lavdërimet janë inkurajuese dhe përqendrohen te përpjekjet, ka më shumë të ngjarë që fëmijët ta shohin përpjekjen e vështirë si një gjë të mirë në vetvete. Ata gjithashtu kanë më shumë gjasa të vazhdojnë të përpiqen dhe të jenë optimistë kur hasin sfida.

Shpërblimet

Shpërblimi është rezultat i sjelljes së mirë. Është një mënyrë për të thënë “të lumtë” pasi fëmija yt ka bërë diçka të mirë ose është sjellë mirë. Mund të jetë një kënaqësi, një surprizë ose një privilegj shtesë. Për shembull, si shpërblim që e mban dhomën të rregullt, mund ta lësh fëmijën të zgjedhë çfarë të dëshirojë për darkë.

Shpërblimet mund ta bëjnë më të mirë lavdërimin dhe inkurajimin tënd. Shumica e sjelljeve ndikohen nga pasojat që e vijojnë atë, kështu që kur e lavdëroni sjelljen e fëmijës tuaj dhe pastaj e shpërbleni atë, sjellja ka më shumë gjasa të ndodhë përsëri.

Në fillim shpërblimet mund të shkojnë mirë, por është më mirë të mos i teprojnë. Nëse ju duhet t’i përdorni ato shumë, kjo mund të ndihmojë për ta rimenduar situatën – a ka ndonjë strategji tjetër që ju mund të përpiqeni të inkurajoni sjelljen që dëshironi? Apo detyra ose sjellja është tepër e vështirë për fëmijën tuaj tani?

Vini re se ryshfetet dhe shpërblimet nuk janë të njëjta. Ryshfeti jepet para sjelljes që dëshirohet, ndërsa shpërblimi jepet më pas. Shpërblimet përforcojnë sjelljen e mirë, por ryshfetet jo.

Ndonjëherë është më e lehtë të kritikosh sesa të bësh komplimente. Sjellja e keqe shpesh është më e dukshme se sjellja e mirë – për shembull, ju jeni më të prirë të vini re kur fëmija juaj bërtet se sa të vini re kur fëmija juaj lexon një libër në heshtje. Përpiqu t’i kushtosh vëmendje edhe sjelljes së mirë!

Këshilla për të përdorur lavdërime, inkurajim dhe shpërblime

Ndihmoje fëmijën ta vlerësojë veten dhe ta inkurajojë sjelljen e mirë me këto këshilla:

• Kur ndihesh mirë për fëmijën tënd, thuaje atë. Shiko nëse mund t’i japësh fëmijës disa fjalë inkurajimi çdo ditë. Gjërat e vogla që thua mund të ndërtohen me kalimin e kohës për të pasur një ndikim të madh te fëmija yt.
• Përpiqu të lavdërosh më shumë se sa kritikon. Si udhërrëfyes, përpiqu ta lavdërosh fëmijën gjashtë herë për çdo herë që thua diçka negative.
• Kërko pak ndryshime dhe suksese. Në vend që të presësh derisa fëmija të bëjë diçka të përsosur, që t’i japësh kompliment, përpiqu ta lavdërosh çdo përpjekje ose përmirësim.
• Pranoje që të gjithë janë ndryshe. Lavdëroje fëmijën për pikat e forta të saj unike dhe inkurajoje të zhvillohet e të ndihet e emocionuar për interesat e saj të veçanta. Kjo do ta ndihmojë ta zhvillojë ndjenjën e krenarisë dhe të besimit.
• Befasoje fëmijën me një shpërblim për sjelljen e mirë. Për shembull, “Faleminderit për mbledhjen e lodrave – le të shkojmë në park për të festuar”.
• Lavdëroni përpjekjet, si edhe arritjet. Njihuni dhe lavdëroni se sa shumë po përpiqet fëmija juaj – për shembull, “Ti ke punuar me të vërtetë shumë në atë ese” ose “Faleminderit që e mban mend për ta varur pallton tënde në kunj”.
• Përpiqu t’i bësh lavdërimet, e tua të varura nga sjellja e fëmijës, e jo nga ndjenjat e tua. Mund të gjesh se sa më shumë të kërkosh sjellje të mirë për t’u lavdëruar, aq më pozitiv do të ndihesh (dhe aq më shumë sjellje të mira do të shohësh).