Балдардын уйкусу: көп берилүүчү 20 суроо

Сиз көбүнчө уйку көйгөйлөрүн уктаардын алдындагы туура күн тартибин түзүү жана балдардын жакшы укташына жардам берүү үчүн биздин кеңештерди колдонуу менен жеңе аласыз. Бирок, эгер сиз уйку көйгөйлөрү балаңыздын жыргалчылыгына, окуусуна же мамилесине таасирин тийгизип жатат деп тынчсызданып жатсаңыз, үй-бүлөлүк дарыгерге кайрылыңыз. Сиз ошондой эле балаңыздын уйкусуна таасир этип жаткан оору бар деп коркуп жатсаңыз, үй-бүлөлүк дарыгериңизге кайрылышыңыз керек.

Менин үч жашар кызым уктап бара жатканда титиреп кетет. Бул нормалдуубу?

Ооба. Бул титирөөлөр, балким, балаңыз уктап бара жатканда болуучу «уйкунун башталышы», бул балдарда дагы, чоңдордо дагы 70%ында уктап бара жатканда болот. Чарчоо, стресс же уйкунун жоктугу аларды тереңдетиши мүмкүн, андыктан балаңыздын уйку адаттарын текшерип көрүңүз. Эгерде бир же эки силкинген кыймыл менен чектелбестен силкинүү кайталанып жатса, же ал түн ичинде болуп жатса, сиз үй-бүлөлүк дарыгер менен кеңешүүңүз керек.

Балам түн ичинде коңурук тартып, деми кыстыгат. Мен тынчсыздануум керекпи?

Коңурук тартуу суук тийгендиктен же мурундун бүтүшүнөн болот. Адатта мурунду тазалаган соң өтүп кетет.

Эгерде коңурук кетпесе жана балаңыз жакшы болуп турганда да түнкүсүн болуп жатса, бул атайын дарылоону талап кылган уйку учурундагы обструктивдүү апноэнин белгиси болушу мүмкүн. Обструктивдүү апноэ балаңыздын уктап жатканда кыска убакытка дем алуусун токтотот. Эгерде балаңыз тынымсыз коңурук тартса, уктап жатканда дем алууну токтотсо, дем алуу үчүн көп иштесе, оозу менен дем алса, түн ичинде ыргып же бурулса же түнү бою көп тердесе, дарыгерге кайрылыңыз. Бул дем алуудагы кыйынчылыктар балаңызды эртең менен чарчап жана чыргоолонуп кыжырдануу ойгонуусуна алып келиши, ошондой эле жүрөктүн ишинин бузулушун пайда кылышы мүмкүн.

Менин балам жетиштүү уктап жатабы? Ар кандай курактагы адамдар канча убакыт укташы керек?

Ар кандай балдар ар кандай убакыт укташы керек, андыктан балаңыздын жетиштүү деңгээлде уйкусу канып жаткандыгын билүү кыйын. Бул макалалардан балаңыздын жашына карата сунушталган уйку көлөмүн текшере аласыз:

• Баланын уйкусу
• Мектепке чейинки баланын уйкусу

Бала качан күндүз уктаганды токтотушу керек? Уйку канчага созулушу керек?

Балдардын болжол менен 25%ы үч жашка чыкканда күндүз уктабай калат. Дагы 50%ы 3-4 жылда токтойт. Көпчүлүк балдар түнкүсүн жетиштүү уктаса, беш жашка чыкканда күндүз уктоону токтотушат. Уйкунун узактыгы 30 мүнөттөн эки саатка чейин созулушу мүмкүн.

Эгерде сиздин балаңыз күндүз уктаганды каалабаса, анда анын бөлмөсүндө эс алууга бир аз убакыт бөлүүгө аракет кылыңыз же аны сиз менен бирге окуу же сүрөттүү китептерди кароо сыяктуу тынч нерсеге үндөңүз.

Менин балам ыйлап ойгонсо, бул эмнени билдирет?

Балаңыздын ыйлап ойгонушунун эң чоң себеби, анын уйкусунун канбай калышы. Бирок, эгерде ал өзүнүн жашына ылайыктуу өлчөмдө уктап жатса, чыргоолонуп ойгонуу анын жакшы уктабай жатканын билдириши мүмкүн. Эгерде сиздин балаңыз түн ичинде коңурук тартса же абдан тынчсызданып жатса, аны уйку көйгөйүн текшерүү үчүн үй-бүлөлүк дарыгерге кайрылыңыз.

Кантип баламды түн ортосуна чейин уктатам?

Бул жерде балаңыздын эрте уктоосуна жардам берүү үчүн сунуштар:

• Балаңызды күн сайын болжол менен бир убакта жатуусун жана туруусун колдоңуз. Бул анын биологиялык сааттарын кадимки ритмге алып келүүгө жардам берет. Мисалы, дем алыш күндөрү бир сааттык уйку жакшы, бирок узагыраак уктап калуудан карманган жакшы. Бул балаңыздын түн ичинде өзүн чарчагандай сезбешине алып келиши мүмкүн.
• Кеч киргенде тамактанууну токтотуңуз жана балаңызды эртең менен турганда тамактануусун колдоңуз.
• Балага жарыкты өчүрүп жана жатыш үчүн жетишерлик убакыт бериңиз, мисалы, 40 мүнөт. Китеп же журнал окуу, сүрөт тартуу, жазуу, карта оюндарын ойноо же баш катырма жасоо сыяктуу тынч иштер менен алектенүүсүн колдоңуз.
• Балаңыздын уктоочу бөлмөсүндө электрондук стимуляцияны уктаарга жок дегенде бир саат калганда өчүрүңүз. Бул бардык экрандарды камтыйт - уюлдук телефондор, планшеттер, компьютерлердин жана сыналгылардын экрандары.

Сиздин өспүрүм балаңыз, балким, мектепте окуп жаткан күндөрдө түнкүсүн белгиленген уктоо убактысына ээ болсо, жакшы уктайт жана күндүз жакшыраак иштейт. Кошумча маалыматты өспүрүмдөрдүн уйку адаттары боюнча сүрөттүү колдонмодон таба аласыз.

Баламдын уйкусун жакшыртуу үчүн күн бою эмне кылсам болот?

Күндүзгү бул кеңештер балаңыздын түнкү уйкусун жакшыртууга жардам берет:

• Балаңызга биологиялык сааттарын ишке киргизүү үчүн, эртең мененки толук баалуу тамак бериңиз.
• Балаңызды күндүз, айрыкча эртең менен мүмкүн болушунча табигый жарык алуусун колдоңуз. Күндүн нуру балаңызда мелатониндин иштелип чыгуусун токтотот, ойгонууга жана сергек болууга жардам берет. Караңгылык аны уктоого мажбурлап, мелатонинди иштетет.
• Балаңыздын физикалык жактан активдүү болууга жана спорт менен машыгуусун колдоңуз. Физикалык активдүүлүк балдарга көбүрөөк уктоого жардам берет.
• Балаңызды айрыкча түштөн кийин жана кечинде энергетикалык суусундуктар, кофе, чай, шоколад жана колада камтылган кофеинден алыс кармаңыз.
• Балаңыздын туура убакта жакшы тамактангандыгына ынаныңыз. Уктаар алдындагы ачка болуу сезими балаңызды чыргоолонтушу мүмкүн. Бул уктап кетүүнү кыйындатат.

Үй-бүлөнүн бардык мүчөлөрү жумуштан кайтканда, балдарымдын уктаар алдында ашыкча ызы-чуу болушун кантип токтото алам?

Үй-бүлө мүчөлөрү жумуштан кийин балдарыңыз менен бир аз көңүл ачууну каалагандыгы нормалдуу көрүнүш. Бул ызы-чуу, активдүү оюн балдарыңыздын төшөккө жатуусун кыйындатуучу гана көйгөй болот.

Үй-бүлө мүчөлөрү менен үй -бүлөңүз үчүн пайдалуу болгон үй -бүлөлүк тартипти түзүү жөнүндө сүйлөшүңүз, анын ичинде  балдардын жатар алдында бир саат бою күңүрт жарыкта тынч убакыт өткөрүү. Мисалы үй-бүлө мүчөлөрү үйгө эртерээк келиши мүмкүн. Эгер бул мүмкүн болбосо, үй-бүлө мүчөлөрү жарык өчкөнгө чейин балдар менен тынч китеп окуса болот.

Кантип баламдын уктоо убактысын кантип эртерээк убакытка жылдырсам болот?

Балаңыздын эрте уктап калышына жардам берүү үчүн, анын учурдагы уктоо убактысынан баштаңыз жана аны болжол менен ар бир эки күндө 15 мүнөт эрте баштоо менен акырындык менен өзгөртүңүз. Балдардын көбү жаткандан кийин 20 мүнөттүн ичинде уктап калышат. Эгерде сиздин балаңыз жарык өчкөндөн кийин 20-30 мүнөттөн ашык төшөктө ойгоо жатса, балким, ал кайрадан эрте жатаардан мурда, бир нече жуманын ичинде бир эле убакытта жатууга туура келиши мүмкүн.

Балаңызды ар күнү эртең менен, анын ичинде дем алыш күндөрү дагы болжол менен бир убакта тургузууга аракет кылыңыз. Эртең мененкисин дайыма бир убакта ойгонуу жакшы уктоого жардам берет.

Мен кантип алты жаштагы кызымды өз төшөгүнө жаткырууга мажбур кыла алам?

Балаңыздын өз төшөгүндө уктап кетишине жардам берүү үчүн сунуштар:

• Уктаардын алдындагы үзгүлтүксүз уктоо тартибин орнотуңуз - мисалы, ванна, окуя жана керебет.
• Балаңыздын уктоочу бөлмөсүнө күңүрт жарык тийип турганын жана тынч экенин текшериңиз.
• Кемпингди колдонуңуз - бул ырааттуу жана жумшак ыкма, сиз балаңыз менен уктап калгыча отурасыз, анан 1-3 жуманын ичинде отургучту акырындык менен бөлмөдөн жылдырасыз.
• Күндүз уктоо адаттарын колдоңуз - мисалы, күндүн нурун көп алуу жана көнүгүү жасоо.
• Балаңыздын уйку режимин өзгөртүүгө аракет кылып жатканын байкаганыңызда, аны мактаңыз. Ошондой эле, сиз уктаар алдында жүрүм -турумун кубаттоо үчүн сыйлык таблицасын колдонсоңуз болот.

• Эгерде сиз балаңыздын уктоо тартибине жана уктоо көндүмдөрүнө өзгөртүүлөрдү киргизүүнү пландап жатсаңыз, анда балаңызга жаңы уктоо тартибин пландарыңызды түшүндүрүүгө жардам бериши мүмкүн. Планды кармануу менен шайкеш болгула.

Баламдын түн ичинде төшөктөн туруусун кантип токтотом?

Уктаар алдындагы оң тартип туруулардын санын кыскарта алат. Балаңыз төшөккө жаткандан кийин, аны уктап калганга чейин төшөгүндө тынч жатуусун күтүп жатканыңызды билдириңиз. Эрте жатуу бул көйгөйдү ого бетер күчөтүшү мүмкүн, андыктан жарык өчкөндөн кийин балаңыздын уктап кетиши үчүн канча убакыт кетерин ойлонуп көрүңүз.

Көбүрөөк кеңештер жана стратегиялар үчүн түнкүсүн төшөктөн туруу боюнча биздин макаланы окуңуз.

Балам уктап жатканда башын чайкап жана термелсе эмне кылам?

Башы менен ургулоо, денени термелтүү жана башты айлантуу дээрлик дайыма зыянсыз жана сиздин балаңыз чоңойгондо аны ташташы ыктымал.

Мындай жүрүм-турумду этибарга албоого, ызы-чууну басаңдатууга аракет кылыңыз жана балаңыздын коопсуздугуна кам көрүңүз. Мисалы, сиз керебетти дубалдан алыстатып, керебеттин бурамаларын текшерип, тартыңыз. Кээде төшөктү бөлмөнүн ортосуна полго салуу үй-бүлөнүн калган мүчөлөрүнүн тынчсыздануусун жеңилдетүүгө жардам берет. Эгер тынчсызданып жатсаңыз, үй-бүлөлүк дарыгерге кайрылыңыз.

Үч жашар балам түнкүсүн бөтөлкө менен сүт берүүнү талап кылат. Бул адатты кантип токтото алам?

Балким, бул сиздин балаңыздын уктап кетиши үчүн бөтөлкөдөн упчу менен соруу адатынан улам болуп жатат. Ал ойгонуп түнү уктай албай калганда, бөтөлкөнү сурайт.

Түнкү тамактанууну токтотуу жана балаңызга өз алдынча уктоону үйрөнүүгө жардам берүү боюнча бир нече кеңештер:

• Убакытты тандаңыз. Сиз же сиздин балаңыз үчүн өзгөрүү же стресс мезгили, бөтөлкөдөн баш тартуу үчүн жакшы убакыт болбошу мүмкүн.
• Балаңызга бөтөлкөдөн баш тартуу жөнүндө сүйлөшүңүз.
• Жууркан же оюнчук сыяктуу башка алаксытуучу нерселерди колдонууга үндөңүз.
• Балаңыз бөтөлкөдөн баш тартса, чоң майрам өткөрүңүз же балаңызга сыйлык бериңиз.
• Артка кайрылбоого аракет кылыңыз.

Балаңызды бул өзгөрүүгө канчалык жакшы даярдабаңыз, бир аз ыңгайсыздыкты жана бир аз каршылыкты күтүңүз.

Беш жаштагы баламды лунатизмден кантип токтотом?

Балаңыздын уктап жаткандыгын текшерүүдөн баштасаңыз болот. Эртерээк уктоо же кадимкидей эле уктап калуу, лунатизмдин ыктымалдуулугун азайтышы мүмкүн.

Эгерде сиздин балаңыз уктап жатканда басып жүрсө, уктоочу бөлмөдөн жана коридорлордон тоскоолдуктарды жок кылып, алдыңкы жана арткы эшиктерди бекитип, мүдүрүлүп жыгылып кетүү коркунучтарын жок кылып, айланасында курч нерселер жок экенин текшерип, анын коопсуз экенине ынангыла.

Балдардын болжол менен 7-15%ы уктап жатып басып жүрөшөт, көпчүлүгү дагы ошондой. Балдар көбүнчө өспүрүм кезинде бул адаттардан кутулушат, бирок тынчсызданып жатсаңыз үй-бүлөлүк дарыгерге кайрылыңыз.

Балам кээде маанайы жок, ыйлап жана соороно албай ойгонот. Мен эмне кылышым керек?

Эгерде сиздин балаңыз тынчтандыруучу же сооротуучу нерсеге жооп бербесе, бирок ал калган нерселерде өзүн жакш сезсе, анда ал коркунучтуу түш көргөн болушу мүмкүн. Сабырдуу болуңуз жана эгерде өзүнө зыян келтирүү коркунучу болбосо ойготуудан же балаңызга тийүүдөн алыс болуңуз. Түнкү коркунучтуу түштөр жагымсыз болушу мүмкүн, бирок алар балаңызга эч кандай зыян келтирбейт жана ал эртең менен аларды эстебейт.

Балаңыз жетиштүү уктай албаса, коркунучтуу түш көрүшү мүмкүн, андыктан балаңыздын уйку режимин текшерүү керек. Ошондой эле балаңыз өзүн начар сезсе же анын денет абы жогоруласа дагы коркунучтуу түш көрүшү мүмкүн. Кээде тынчсыздануу дагы коркунучтуу түштөрдүн түшкө киришине алып келиши мүмкүн.

Эгерде сиз балаңыздын ден соолугуна же бакубатчылыгына тынчсызданып жатсаңыз, же түнкү коркунучтуу түштөр узакка созулгандай сезилсе, кесипкөй кеңешке кайрылыңыз.

Балам коркунучтуу түш көрсө эмне кылышым керек?

Эгерде балаңыз коркунучтуу түштөн кийин ойгонсо, анда бул жаман түш экенин түшүндүрүңүз. Ага баары жайында экенин жана ал коопсуз экенин билдириңиз. Өбүү жана эркелетүү балаңызга кайра тынчтанууга жардам бериши мүмкүн. Сиз ошондой эле күндүз болуп жаткан нерселер жөнүндө ойлонсоңуз болот, мисалы, коркунучтуу түш көрүүгө жеткирүүчү - коркунучтуу фильм көрүү.

Эгерде сиздин балаңыз коркунучтуу түш көрүп жатса жана күндүзү чындап тынчсызданса, кесипкөй кеңешке кайрылуу жакшы идея болушу мүмкүн. Ошондой эле, эгер балаңыз сезимине жаракат алып келүүчү окуяны башынан өткөрсө жана ага ал жөнүндө коркунучтуу түш кирип жатса, жардам сураңыз.

Менин баламда аутизм спектринин бузулушу (AСБ) жана начар уйку бар. Муну кантип өзгөртө алам?

Уйку көйгөйлөрү AСБ менен ооруган балдарда көп кездешет, аларга көп учурда жардам берүүгө болот. Бул балдар үчүн уйкуну жакшыртуу алардын күндүзгү ишин жана үй-бүлө мүчөлөрүнүн уйкусун жакшырта алат. Сиз жалпы жүрүм-турум стратегиясын колдонуу менен AСБ менен жабыркаган балаңыздын көптөгөн уйку кыйынчылыктарын башкара аласыз жана жеңе аласыз. Сиз ошондой эле кадимки уйку убактысын, оң уктоо тартибин жана туура уктоо убактысын кошкондо АСБдан жапа чеккен балаңызга жакшы уйку адаттарын колдой аласыз. Эгер тынчсызданып жатсаңыз, үй-бүлөлүк дарыгериңиз менен сүйлөшүңүз.

Баламдын өнүгүүсү кечигип жатат. Мен анын жакшы укташына кантип жардам бере алам?

Сиз жалпы уктоо алдындагы жүрүм-турум стратегияларын колдонуу менен балаңыздын уйку көйгөйлөрүнүн көбүн башкарып, жеңе аласыз. Уктоо убактысынын үзгүлтүксүз жана болжолдуу тартиби балаңызга уктоо убактысы келгенин билүүгө жардам берет. Балаңызга төшөктө калуусун күтүп жатканыңызды айтсаңыз, бул сиздин оюңузду бекемдейт.

Сиз ошондой эле уктаардын алдында балаңыз менен сейилдеп көрсөңүз болот. Кээ бир түндөрү аны бир нече жолу кайра төшөккө жаткырышыңыз керек болот. Эгер тынчсызданып жатсаңыз, үй-бүлөлүк дарыгериңиз менен сүйлөшүңүз.