Кӯмак ба бародарон ва хоҳарони кӯдакони дорои спектри аутистики

Волидони бародарон ё хоҳарони кӯдакони дорои спектри аутистики

Агар дар оилаи Шумо кӯдаки дорои спектри аутистики (ASD) бошад, ба кӯдакони маъмулан инкишофёфта таваҷҷӯҳи кофӣ ва вақти кофӣ додан метавонад ба Шумо душвор бошад. Шумо метавонед худро гунаҳкор ҳис кунед ё хавотир шавед, ки чӣ тавр вақти худро дар байни кӯдакон дуруст тақсим кунед.

Аммо ба худатон аз ҳад зиёд сахтгир нашавед - чанд корҳои оддие ҳастанд, ки Шумо ҳар рӯз метавонед барои дуруст идора кардани захираҳои вақти худ ва тарбияи фарзандонатон анҷом диҳед.

Бо кӯдакон дар бораи спектри аутистики чист, сӯҳбат кунед

Кӯшиш кунед, ки ба кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи худ фаҳмонед, ки аутизм чист ва он ба рушд ва рафтори бародар/хоҳари онҳо чӣ гуна таъсир мерасонад. Набояд мунтазир шуд, ки кӯдакон ба синни балоғат расанд, то фаҳманд, ки рафтори бародар/хоҳари онҳо аз дигар кӯдакон фарқ мекунад. Маълумот дар бораи хусусиятҳои инкишоф ба фарзандони Шумо кӯмак мекунад, ки ба маъюбияти бародар/хоҳари худ мутобиқ шаванд ва аз тасаввуроти нодуруст дар бораи аутизм пешгирӣ кунанд.

Вақте ки кӯдакон ба воя мерасанд ва ҳодисаҳои рухдодаро бештар дарк мекунанд, Шумо бояд ба онҳо дар бораи ҳолати бародар/хоҳари дорои аутизм маълумоти бештар диҳед, онҳо ба Шумо саволҳои душвортар медиҳанд.

Чӣ гуна бояд фаҳмонд, ки аутизм чист

• Аз кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи худ дар бораи он чизе, ки онҳо дар бораи аутизм медонанд, пурсед. Кӯшиш кунед, ки ба саволҳои онҳо осонфаҳм ҷавоб диҳед. Шояд Шумо бояд ба як савол чанд маротиба ҷавоб диҳед, аммо пурсабр бошед ва маълумоти заруриро такрор кунед. Барои муҳокима кардани ҳиссиёти фарзандонатон омода бошед.
• Забони ба кӯдакон мувофиқро истифода баред, истилоҳҳои тиббиро истифода набаред, балки бо суханони худ зуҳуроти асосии аутизмро тавсиф кунед.
• Шумо метавонед ҳатто ба кӯдакони хеле хурдсол оромона гӯед, ки бародар/хоҳари онҳо ягон корро иҷро карда наметавонанд, зеро ӯ дар фаҳмиш ва омӯзиш душворӣ мекашад.

Кӯдакон дар бораи аутизм чиро  медонанд
Ҳатто вақте ки кӯдакон дар маҷмӯъ дар бораи аутизм каме медонанд, онҳо аксар вақт намефаҳманд, ки чӣ гуна ин ҳолат метавонад ба бародар/хоҳари онҳо таъсир расонад.

Кӯдакони синну соли гуногун аутизмро ба таври худ мефаҳманд. Кӯдаки панҷсола метавонад инро ҳамчун сабаби навиштанро натавонистани бародар ё хоҳараш дарк кунад. Навраси ҳабдаҳсола эҳтимоли зиёд дорад аутизмро ҳамчун монеа барои "ҳаёти муқаррарӣ"-и бародар/хоҳараш донад.

Баъзан кӯдакон дар бораи ҳолати бародар/хоҳари дорои аутизм тасаввуроти нодуруст ё ғалат пайдо мекунанд. Онҳо шояд фикр кунанд, ки ба ин ҳолат метавонанд ба мисли шамолхӯрии маъмулӣ сироят ёбанд. Кӯдакони хурдсол ҳатто метавонанд фикр кунанд, ки рафтори бади онҳо ё фикрҳои бади онҳо боиси аутизми хоҳар/бародарашон шудааст, ё худро барои он гунаҳкор мекунанд.

Шумо метавонед ба кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи худ кӯмак кунед, ки фикрҳо ва нигарониҳои худро дар бораи ин вазъият нақл кунанд ва ба онҳо фаҳмонед, ки сабаби аутизми бародар/хоҳар айби онҳо нест.

Таъсири ихтилоли спектри аутистики ба бародарон ва хоҳарон

Одатан бародарон ва хоҳарони кӯдакони дорои аутизм хуб мутобиқ мешаванд. Кӯдаконе, ки бародар/хоҳари дорои аутизм доранд, аксар вақт ҳассостар ва ҷавобгӯ, таҳаммулпазир ва дилсӯз, баркамол ва масъулиятшинос, ҳамдард ва мустақил мебошанд.

Кӯдаки маъмулан инкишофёфтаи Шумо метавонад дар вақтҳои гуногун як қатор эҳсосоти душвор ё манфиро аз сар гузаронад, масалан:

• ба он ҳасад барад, ки Шумо бо бародар/хоҳари ӯ бештар вақт мегузаронед;
• аз сабаби он ки бародар/хоҳараш бо ӯ бозӣ кардан намехоҳад, ноумед шавад;
• рашк кунад ва хашмгин шавад, вақте ки ҳис мекунад, ки Шумо ба кӯдаки дорои аутизм вақт ва таваҷҷӯҳи бештар медиҳед, ё агар бародар/хоҳари дорои аутизми ӯ корҳои хона надошта бошад ё кам кор кунад, ё агар ба бародар/хоҳараш рафтори хашмгинаш бахшида шавад;
• бародар/хоҳари худро муҳофизат кунад ва дар айни замон, агар дигарон рафтори ӯро масхара кунанд, хашмгин шавад;
• ҳангоми саёҳатҳои оилавӣ аз нигоҳҳо ё дигар вокунишҳои одамон ба рафтори бародар/хоҳари худ, ки дорои аутизм мебошанд, хиҷолат кашад;
• худро гунаҳкор ҳис кунад, ки эҳсосоти манфӣ дорад, ба монанди хиҷолат ё хашм нисбат ба бародар/хоҳари худ, ки дорои аутизм мебошад;
• хавотир шавад, ки фишори иловагӣ ба некӯаҳволии Шумо ва муносибати Шумо бо ҳамсаратон таъсир мерасонад. Масалан, баъзе кӯдакон метавонанд хавотир шаванд, ки Шумо ва ҳамсаратон аз ҳам ҷудо мешавед.

Кӯмак ба бародарон ва ҳоҳарони кӯдакони дорои спектри аутистики

Ба мисли фарзанди Шумо бо аутизм, дигар фарзандони Шумо низ ба таваҷҷӯҳ ва ғамхорӣ ниёз доранд. Инҳоянд чанд маслиҳате, ки Шумо метавонед барои ба кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи худ меҳрубонии ҳамарӯза ва таваҷҷӯҳи мусбӣ диҳед, ба онҳо кӯмак кунед, ки худро махсус ҳис кунанд ва муносибатҳои мусбии байни ҳамаи фарзандонатонро ташвиқ кунед.

Барои бародарон ва хоҳарон вақти махсус ҷудо кунед

Бародарон ва хоҳарони кӯдакони дорои аутизм аксар вақт таваҷҷӯҳро намеҷӯянд ва дар бораи мушкилоти худ сӯҳбат намекунанд. Шумо метавонед ин мушкилотро паси сар кунед, агар Шумо дастурҳои зеринро риоя кунед:

• Барои кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи худ мунтазам вақт ҷудо кунед - ин метавонад хондани ҳикоя пеш аз хоб ё 10 дақиқа якҷоя дар охири ҳар рӯз, вақте ки Шумо бо фарзандонатон дастовардҳои рӯзонаи онҳоро муҳокима мекунед.
• Чанд дақиқа вақт ҷудо кунед, то ба суханони фарзандонатон гӯш диҳед, вақте ки онҳо ба Шумо чизе мегӯянд - ин ба Шумо кӯмак мекунад, ки муносибатҳои хубро нигоҳ доред, агар Шумо ҳар рӯз мунтазам вақти бештар пайдо карда натавонед.
• Барои машғулиятҳои махсус бо кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи худ, бе бародар/хоҳари дорои аутизм, ба монанди рафтан ба ҳавзи шиноварӣ ё ба кино, вақт ҷудо кунед.
• Аз хизматрасонии парастор ё корманди иҷтимоӣ (мураббӣ) истифода баред, то дар давоми рӯз ё рӯзҳои истироҳат ба кӯдаки дорои аутизми Шумо нигоҳубин кунад, то Шумо тавонед бо дигар фарзандонатон вақти бештар гузаронед.

Шумо метавонед бо кӯдаки дорои аутизм нисбат ба кӯдакони дигар вақти бештар сарф карданро беадолатона ҳисоб кунед. Муҳим он аст, ки кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи Шумо ҳангоми бо Шумо буданашон, ҳатто агар ин танҳо барои чанд дақиқа дар як рӯз бошад, масалан вақте ки Шумо онҳоро аз мактаб мегиред ё пеш аз хоб, худро махсус ҳис кунанд.

Агар фарзандони Шумо худро барои Шумо махсус ҳис кунанд, онҳо бо мурури замон вазъи оилавии Шуморо бештар дарк мекунанд. Онҳо эҳтимоли камтар доранд, ки дар оянда аз бародар/хоҳари худ хафа шаванд.

Ҳавасмандгардонии муносибатҳои наздиктар

Кӯдакони маъмулан инкишофёбанда ба бародарон/хоҳарони дорои аутизми худ одатан муносибати мусбӣ доранд, аммо аксар вақт муносибати онҳо ба қадри имкон наздик нест. Ин метавонад вобаста ба мушкилоте бошад, ки кӯдакони дорои аутизм аксар вақт дар муоширати иҷтимоӣ доранд.

Яке аз роҳҳое, ки байни фарзандонатон муносибатҳои наздиктар барқарор мекунад, ин дарёфт кардани усулҳо барои муоширати мусбати онҳо мебошад. Шумо метавонед кӯдаконро ба бозӣ кардани бозиҳои фаъол ташвиқ кунед (давдавакон ё рустшавакон) ё бо ҳам баровардани ҳубобҳои собун - инҳо фаъолиятҳое мебошанд, ки аз он кӯдакони дорои аутизм лаззат мебаранд. Муҳим он аст, ки ҳама вақтхушӣ мекунанд ва кӯдакон аз муошират бо ҳамдигар лаззат мебаранд.

Кӯшиш кунед, ки бо ҳар як кӯдак объективӣ бошед. Муҳим аст, ки фарзандони Шумо эҳсос кунанд, ки ба ҳамаашон одилона муносибат мекунанд:

• То ҳадди имкон қоидаҳои оилавӣ муқаррар кунед, ки барои ҳамаи фарзандонатон одилона бошанд.
• Барои ҳамаи фарзандони худ стратегияҳои мукофоти рафтори хубро татбиқ кунед.
• Кӯшиш кунед, ки рафтори хашмгин ё таҳқиромези кӯдаки дорои аутизми худро кам кунед, агар Шумо онро аз дигар фарзандони худ қабул накунед.

Шояд Шумо васвасаи кӯдаки дорои аутизмро, ки рафтори мушкил дорад, нодида гиред, ба мисли дод задан ё ба фарш афтодан, зеро ба Шумо муомила кардан душвор аст ё фикр мекунед, ки кӯдак Шуморо "намефаҳмад". Бо вуҷуди ин, бародарон/хоҳарони фарзанди Шумо метавонанд инро беадолатӣ ҳисоб кунанд ва дар натиҷа ранҷанд ё ғамгин шаванд.

Муайян кардани нақшҳо ва ӯҳдадориҳои оила

Ҳама фарзандони Шумо метавонанд дар ҳаёти оилавӣ саҳм гузоранд. Кӯмак дар кори хона мусоидат мекунад, ки оиларо ба ҳам муттаҳид созад ва ба ҳамаи кӯдакон малакаҳои муҳими мустақилиятро омӯзонад. Ин танҳо масъалаи таъин кардани нақшҳо ва масъулиятҳоест, ки ба кӯдакони синну соли гуногун мувофиқи қобилияташон мувофиқанд.

Кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи Шумо метавонанд корҳои хонаро иҷро кунанд, аз қабили ғундоштани ҷои хоб, шустани табақҳо, ба тартиб овардани либос ва ғайра. Кӯдаки дорои аутизм низ бояд дар корҳои хона иштирок кунад. Ӯ метавонад дар дастархон рост кардан ё  ба ҷо ба ҷо мондани дегу табақ пас аз шустан кӯмак расонад.

Шумо метавонед ба васвасаи ба кӯдакон такя кардан ё интизор шудан, ки кӯдакони маъмулан инкишофёфта масъулияти иловагӣ ба дӯш мегиранд, умед бандед Бо вуҷуди ин, муҳим аст, ки одилона бошед ва дар хотир доред, ки ба кӯдакони дигаратон барои кӯдак будан вақт лозим аст.

Чӣ тавр бо эҳсосоти манфӣ мубориза бурдан мумкин аст

Ҳангоме ки кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи Шумо рафтори бародарон/хоҳари дорои аутизми худро меомӯзанд ва мутобиқ мешаванд, онҳо метавонанд фишори манфии ҳамсолонро эҳсос кунанд. Масалан, онҳо метавонанд қайд кунанд, ки бо онҳо аз пушти бародар/хоҳари дорои аутизм муошират ё дӯстӣ кардан намехоҳанд. Дар чунин ҳолатҳо, кӯдакон метавонанд хафагӣ, хашмгинӣ, ғазаб ҳис кунанд, аксар вақт изтироб ё ғамгиниро эҳсос кунанд.

Инҳоянд чанд роҳе, ки ба онҳо дар мубориза бо ин эҳсосот кӯмак мекунанд:

• Кӯшиш кунед, ки ҳиссиёти фарзандонатонро фаҳмед ва онро эътироф кунед. Масалан, агар фарзанди Шумо гӯяд, ки "Ман бо Кабир бозӣ карданро бад мебинам, ӯ бозичаҳои маро мегирад", Шумо метавонед гӯед: "Ман мефаҳмам, ки ин туро хафа мекунад".
• Бо фарзандони худ дар бораи ҳиссиёташон бе маҳкумкунӣ сӯҳбат кунед, масалан, Шумо метавонед гӯед: "Ман аз ту наранҷидам" ё “Метавони ба ман гӯи, ки чӣ ҳодиса рӯй дод ва ин ба ту чӣ гуна ҳиссиёт овард?”
• Бо кӯдаки маъмулан инкишофёфтаи худ фикр кунед, ки чӣ тавр ӯ метавонад барои изҳори эҳсосоти худ роҳ пайдо кунад. Масалан, ӯ метавонад барои ифода кардани эҳсосоти худ ягон чиз созад, расмкашӣ кунад ё ранг диҳад.
• Эҳсосоти худро бо кӯдакон мубодила кунед - ин ба кӯдакони маъмулан инкишофёфта кӯмак мекунад, то дарк кунанд, ки эҳсосоти онҳо муқаррарӣ аст, масалан, Шумо метавонед гӯед, ки баъзан Шумо низ шарм медоред ё хашмгинӣ ҳис мекунед.
• Бо ҳамсар, хешованд ё дӯсти худ дар бораи он чизе, ки дар оилаатон рӯй медиҳад, сӯҳбат кунед. Чунин муошират ба Шумо имкон медиҳад, ки ором шавед ва роҳи дурустро пайдо кунед.
• Агар ба Шумо барқарор кардани муносибати мусбӣ бо кӯдакони маъмулан инкишофёфта душвор бошад ё бо эҳсосот ва рафтори онҳо аз ӯҳда набароед, аз мутахассисе ба мисли равоншиноси кӯдакон ё психотерапевт кӯмак пурсед.

Чӣ тавр барои бародарону хоҳарони кӯдакони дорои аутизм берун аз оилаатон дастгирӣ пайдо кунед

Баъзан кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи Шумо метавонанд аз ҳаёти оилавии Шумо ғамгин ва рӯҳафтода шаванд, хусусан агар бародар/хоҳари онҳо мушкилоти ҷиддии рафтор дошта бошад. Дӯстӣ берун аз оила метавонад ба фарзандони Шумо кӯмак кунад, ки онҳо худро на танҳо бародарон/хоҳарони кӯдаки дорои аутизм эҳсос кунанд.

Иштирок дар гурӯҳҳои дастгирии бародарону хоҳарон метавонад ба кӯдакон кӯмак кунад то дарк кунанд, ки онҳо танҳо нестанд ва он чизе, ки онҳо эҳсос мекунанд, муқаррарӣ аст. Машварати психологӣ инчунин ба кӯдакон дар фаҳмидани ҳиссиёти худ кӯмак мекунад.

Гурӯҳҳои дастгирӣ

Ҳамроҳ шудан ба гурӯҳи дастгирӣ барои оилае, ки кӯдаки дорои аутизм аст, як роҳи олии вохӯрӣ бо одамони дигар дар вазъияти шабеҳ ва дӯстӣ кардан бо онҳо мебошад. Ин инчунин як имконияти хубест барои кӯдакони маъмулан инкишофёфтаи Шумо барои шиносоӣ бо дигар кӯдакон - бародарон/хоҳарони кӯдакони дорои аутизм.