Тилди өнүктүрүү: 2-3 жаш

2-3 жаштагы балдардын сөз байлыгын жана тилин өнүктүрүү

Бул куракта кичинекей балаңыздын сөз байлыгы күн сайын кеңейет. Адатта, кичинекей балаңыз колдоно алгандан көп сөздөрдү түшүнөт.

Балаңыз “бала”, “дос”, “унаа” жана “кайык” сыяктуу көптөгөн зат атоочторду колдонот. Сиз ошондой эле сөздөрдүн түрлөрүн көбүрөөк уга аласыз, анын ичинде:

• этиштерди - мисалы, “ойноо”, “баруу”, “басуу”;
• сын атоочторду - мисалы, “нымдуу”, “ооруткан”, “таза эмес”;
• ат атоочторду - мисалы, “ал”, “мен”, “сен”;
• жайгашкан жерди көрсөтүүчү сөздөрдү - мисалы, “ичинде”, “үстүндө”.

Балаңыз “көбүрөөк” жана “көпчүлүк” сыяктуу сөздөрдү, ошондой эле “ким?”, “эмне?” жана “кайда?” деген суроолорду колдоно баштайт.

Балаңыз “мен”, “меники” жана “сен” деп айта баштайт. Үч жашында ал “меники” менен “сеники” деген сөздөрдүн айырмасын түшүнөт.

Тилди өнүктүрүүдөгү сүйлөмдөр жана грамматика

Тилди өнүктүрүүнүн алкагында балаңыз эки жашында эки сөздөн турган сүйлөмдөрдү колдоно баштайт. Үч жашында ал үч же андан көп сөздөн турган сүйлөмдөрдү колдоно алат – мисалы: “Апам машинага отурат”, “Мен да барам” же “Бутуңа байпак кий”.

Сиз грамматиканы жана структураланган сүйлөмдөрдү уга баштайсыз. Мисалы, балаңыз “Мен бара жатам” дегендин ордуна “Мен барам” деп айтышы мүмкүн. Сиз ошондой эле анын өткөн чакты колдонгонун угасыз - мисалы, “бардым”, “секирдим”. Жана ал көптүк түрдү колдоно баштайт, мисалы, “мышыктар” же “аттар”.

Балаңыз көптүк түрдү жана өткөн чакты колдонгондо дайыма эле туура түшүнө бербеши мүмкүн. Себеби ал дагы да болсо сүйлөө кандай түзүлгөнүн түшүнүүгө аракет кылып жатат.

Тилди түшүнүү жана өнүктүрүү

Тилдин өнүгүшү балаңызга эмне айтылып жаткандыгын жана аны кантип айтуу керектигин барган сайын көбүрөөк түшүнөрүн божомолдойт.

Балаңыз бир жана эки кадамдуу көрсөтмөлөрдү түшүнөт, эгерде алар ал билген нерселерге байланыштуу болсо, мисалы: “Оюнчуктарыңды алып, кутуга сал” же “Бул жерге келип алма ал”. Ага тааныш эмес буюмдар же тапшырмалар боюнча көрсөтмөлөрдү аткаруу дагы деле кыйын болушу мүмкүн.

Балаңыз чоңдордун: “ким?”, “эмне?” жана “кайда?” деген суроолоруна жооп бере баштайт, бирок ал “эмне үчүн?” жана “кантип?” деген суроолорго кантип жооп берүүнү түшүнбөшү мүмкүн.

Балаңыз сиздин бактылуу, мээримдүү же капа болгонуңузду үнүңүздүн тонунан айта алат.

Эгер балаңыз бир нерсе жасоого аракет кылса, ал сизден кантип жардам суроону билет.

Ошондой эле бул куракта балаңыз үй тартибин түшүнөт жана күн тартибинде андан ары эмне болорун божомолдойт. Мисалы, өтүгүңдү кий десеңиз, ал сыртка чыга турганын билет.

Тилди өнүктүрүүдөгү айтуу

Үч жашка чыкканда балаңыз сүйлөө тыбыштарынын көпчүлүгүн өз сөзүндө колдонот, бирок ал чоңдорго караганда башкача айтышы мүмкүн. Мисалы, ал “г” жана “р” тыбыштарын айта алса да, аларды “гранат” кылып бириктирүүдө көйгөй жаралышы мүмкүн. Балаңызга “з”, “ш”, “ф”, “в”, “р” жана “л” сыяктуу татаал тыбыштарды айтуу дагы деле кыйын болушу мүмкүн.

Балаңыз үч жашка чыкканда бейтааныш адамдар анын айткандарынын төрттөн үч бөлүгүн түшүнө алышат.

Сүйлөшүү көндүмдөрүн өнүктүрүү

Балаңыз акырындык менен сүйлөгөндү үйрөнүп, сиз менен кыскача сүйлөшө алат.

Балаңыз күндүз эмне болгонун айтып берет. Сиздин жардамыңыз менен ал жөнөкөй окуяны түзө алат - мисалы, кичинекей балаңыз “Мен дүкөнгө бардым” деп айтышы мүмкүн.  Сиз: “Дүкөндө эмне кылдыңар?” деп жооп берсеңиз болот. Ал: “Момпосуй сатып алдым” деп жооп берет. Үч жашында ал башынан өткөргөн тажрыйбанын негизинде жөнөкөй “ойдон чыгарылган” окуяны айтып бере алат, бирок ал көптөгөн деталдарды эске албай калышы мүмкүн.

Балаңыз жок адамдар жана буюмдар жөнүндө айтып берет - мисалы, “Чоң апам дүкөндө”, “Менин тобум даракта”.

Жана балаңыз сиз же башка жакын чоң адамдар сыяктуу сүйлөй баштайт. Балаңыздын сизге окшоп айрым сөздөрдү айтканын угасыз. Ал башка адамдарга, айрыкча жаш балдарга “буйрук” бере башташы мүмкүн.

Оюн жана тилди өнүктүрүү

Үч жашка чыкканда балаңыз ойноп, сүйлөй алат - мисалы, ал ойногон оюнчуктарга үн кошот. Ошондой эле ал башка балдар менен топтордо ойноп, оюнчуктары менен бөлүшөт жана кезектешип ойной баштайт.

Сиз балаңыздын рифмалоо, ырдоо жана окуяларды угуп, сөздөр менен ойногонун уга аласыз. Ал өтө катуу же акырын сүйлөшү мүмкүн.

Балдар ар кандай ылдамдыкта өсүшөт жана өнүгүшөт. Бул макаладагы маалымат колдонмо катары гана сунушталат жана сиз балаңызды башкалардан жакшы билесиз. Эгер сиз балаңыздын сүйлөө жөндөмүнүн өнүгүүсүнө тынчсызданып жатсаңыз, дарыгериңиз, медайым, тарбиячыңыз же логопед менен сүйлөшүңүз.