Дысцыпліна і прывучэнне да парадку: немаўляты і дзеці

Аб дысцыпліне

Дысцыпліна неабходна, каб дапамагчы дзіцяці навучыцца паводзіць сябе ў адпаведнасці з пэўнымі нормамі і правіламі. Навучаць гэтым навыкам лепш за ўсё, калі ў вас цёплыя, заснаваныя на любві адносіны з дзіцем.

Дысцыпліна не прадугледжвае пакарання. Пазітыўныя стратэгіі прывучэння дзіцяці да парадку хутчэй прыводзяць да паспяховых вынікаў. Яны пабудаваны на ўменні бацькоў весці размову і слухаць, а таксама дапамагаюць дзіцяці:

• засвоіць веды аб тым, якія паводзіны дарэчныя дома ці ў гасцях, на вуліцы ці ў магазіне, дзіцячым садзе ці школе;
• кіраваць сваімі паводзінамі і развіваць здольнасць супрацоўнічаць з іншымі людзьмі;
• навучыцца разумець і выказваць свае пачуцці, кіраваць імі.

Прывучэнне да дысцыпліны

Навучанне дзіцяці сацыяльным нормам і правілам — гэта баланс паміж устаноўкамі бацькоў і асобаснымі асаблівасцямі дзіцяці.

Непаслядоўныя паводзіны бацькоў адносна выканання пэўных правіл (сёння можна, а заўтра нельга) могуць прывесці да таго, што дзіця будзе адчуваць сябе няўпэўнена. Занадта строгія дысцыплінарныя меры і недахоп заахвочванняў з боку дарослых могуць прымусіць дзяцей паводзіць сябе паслухмяна, але толькі з-за пачуцця страху. Такая стратэгія выхавання можа прывесці да праблем з самаацэнкай у дзіцяці і ўзмацніць яго трывогу ў старэйшым узросце.

Уменне прытрымлівацца пэўных правіл лепш за ўсё фарміруецца, калі вы ўстанаўліваеце канкрэтныя абмежаванні і наступствы гэтых паводзін, а затым заахвочваеце дзіця за жаданыя паводзіны. Напрыклад, цукерку можна будзе з’есці, але толькі пасля абеду.

Засваенне дзіцем правіл і норм паводзін лепш адбываецца тады, калі вы паслядоўны ў сваіх патрабаваннях і самі іх выконваеце. Старайцеся быць узорам для пераймання.

Ваш выбар стратэгіі прывучэння дзіцяці да парадку і дысцыпліны можа залежыць ад наступных фактараў:

• узровень развіцця вашага дзіцяці;
• тэмперамент дзіцяці;
• прытрымліванне сямейных традыцый выхавання;
• пабудова вашага ўласнага стылю выхавання.

Прымяненне фізічнага пакарання — напрыклад, у выглядзе плескача — не вучыць дзяцей правілам паводзін. Калі бацькі выкарыстоўваюць фізічнае пакаранне, больш шанцаў, што ў дзіцяці з’явяцца пратэстныя паводзіны, трывожнасць ці дэпрэсія. Таксама існуе рызыка таго, што плескачы могуць фізічна нашкодзіць вашаму дзіцяці.

Дысцыпліна ў розным узросце

Стратэгіі прывучэння вашага дзіцяці да парадку будуць мяняцца на розных этапах яго развіцця.

Немаўляты

Немаўляты вывучаюць навакольны свет, асвойваюць і шматразова паўтараюць новыя навыкі. Напрыклад, дзіцяці можа спадабацца тузаць вас за валасы і назіраць за вашай рэакцыяй. Немаўляты пакуль не разумеюць наступстваў і не ведаюць, што такое добра ці дрэнна. Вядома, пакаранні ці іншыя негатыўныя наступствы могуць паўплываць на паводзіны вашага дзіцяці, але пры гэтым варта памятаць, што цёплая, напоўненая любоўю атмасфера ў сям’і спрыяе развіццю ў дзіцяці пачуцця бяспекі і даверу да свету.

Калі ваша дзіця цягне вас за валасы, вы можаце сказаць: «Не трэба» і паказаць яму, як асцярожна дакранацца да вашых валасоў. Верагодна, вам давядзецца паўтарыць гэта некалькі разоў, каб дзіця засвоіла правіла.

Дзеці ранняга ўзросту

Малыя дзеці часта спрабуюць справіцца са сваімі моцнымі пачуццямі, такімі як расчараванне і гнеў. Сацыяльныя і эмацыянальныя навыкі дзяцей толькі пачынаюць развівацца, і дзеці могуць правяраць уплыў негатыўных эмоцый на паводзіны дарослых.

Вы можаце дапамагчы свайму дзіцяці паводзіць сябе добра, настроіўшыся на яго пачуцці, змяніўшы навакольнае асяроддзе, адцягваючы яго ўвагу і загадзя плануючы пэўныя дзеянні ў складаных сітуацыях. Некаторыя рэкамендацыі і інструменты кіравання паводзінамі дзяцей могуць дапамагчы вам навучыць іх слухацца.

З трохгадовага ўзросту большасць дзяцей пачынаюць разумець, якія паводзіны прымальныя, а якія не. Дзеці могуць неаднаразова паўтараць пэўныя мадэлі паводзін, назіраць за рэакцыяй дарослых ці правяраць наступствы сваіх паводзін. Вы можаце дапамагчы свайму дзіцяці ўстанавіць межы, дакладна абазначыўшы паводзіны, якія вы хочаце бачыць.

Чатыры крокі да дысцыпліны і лепшых паводзін дзіцяці

Абазначэнне дакладных правіл чаканых станоўчых паводзін — гэта аснова для засваення вашым дзіцем патрабаванняў дарослых. Вось як пачаць.

1. Вызначцеся з сямейнымі правіламі.

Лепш за ўсё пачаць з 4–5 сямейных правіл. Напрыклад:

• Мы ветліва размаўляем адзін з адным.

• Мы клапоцімся пра іншых людзей

• Кожны з нас дапамагае з хатнімі справамі.

• Мы беражліва ставімся да сваіх рэчаў.

Дзеці ва ўзросце трох гадоў могуць дапамагчы вам устанавіць правілы і расказаць пра тое, навошта яны патрэбны вашай сям’і.

2. Будзьце ўзорам для пераймання.

Дзеці вучацца, назіраючы за тым, што вы робіце. Прадэманструйце дзіцяці тыя паводзіны, якія вы ўхваляеце і чакаеце ад яго. Напрыклад, калі вы хочаце, каб ваша дзіця навучылася есці самастойна, дэманструйце гэтыя навыкі на сумесных сямейных прыёмах ежы.

3. Хваліце сваё дзіця за добрыя паводзіны.

Пахвала за добрыя паводзіны — гэта адабрэнне за паводзіны, якія вам падабаюцца. Калі дзіця хваляць за добрыя паводзіны, яно, хутчэй за ўсё, захоча і далей так сябе паводзіць.

Апісальная пахвала — гэта калі вы гаворыце дзіцяці, што менавіта вам падабаецца. Яна лепш за ўсё падыходзіць для заахвочвання добрых паводзін. Напрыклад: «Аня, мне вельмі падабаецца, калі ты кажаш дзякуй і калі ласка».

4. Устанавіце дакладныя абмежаванні і наступствы.

Вызначыцеся з наступствамі парушэння сямейных правіл. Напрыклад, калі ваша васьмігадовае дзіця не выконвае свае хатнія абавязкі, наступствам можа быць часовае пазбаўленне мабільнага тэлефона.

Калі дзіця бачыць, што парушэнне сямейных правіл заўсёды мае канкрэтныя вынікі, яно ведае, чаго чакаць.