Xulq-atvorni boshqarish uchun kun tartibidan foydalanish
Nima uchun kun tartibi xatti-harakatlarni boshqarishga yordam beradi?
Kun tartibi oila aʼzolariga kim, qachon, qanday tartibda va qanchalik tez-tez nima qilishi kerakligini bilishiga yordam beradi. Masalan, sizning bolalaringiz har kuni navbat bilan idish-tovoq yuvish mashinasini ishlatishni bilishadi. Demak, ular belgilangan tartibga amal qilishi tufayli nizo va ortiqcha bahslashishdan saqlanishi mumkin.
Kun tartibi bolangiz oʻzini yomon tutganda, masalan, bozor qilganda, ishga yo mehmonga boriganda vaqt va harakatlarni rejalashtirishingizga yordam beradi. Masalan, mashinada yurgandagi odatiy kun tartibiga koʻra, bola oʻzi bilan oʻzi boʻlib, kitob tomosha qilishga kirishguncha birgalikda musiqa tinglashingiz yoki “Men aygʻoqchilik qilyapman” oʻyinini oʻynashingiz mumkin.
Shuningdek, siz yosh bolalar uchun oʻyin, ovqatlanish va uxlash tartibini tuzsangiz boʻladi. Agar bolalar yetarlicha uxlagan, toʻyib ovqatlangan va oʻynagan boʻlsa, ular oʻzini siz xohlagan tarzda tutishi ehtimoli koʻproq boʻladi. Kun tartibi esa yosh bolalarga oʻzlarini xavfsiz his qilishlariga yordam beradi. Ishonchni rivojlantirish, oʻzini tutishning toʻgʻri yoʻllarini oʻrganish uchun ular oʻzlarini xavfsiz his qilishlari kerak.
Qoʻshimcha dasturlar yaratish
Oilaviy tartibni boshlashga yordam beradigan baʼzi maslahatlar:
- Kunning qiyin vaqtida oilaviy kun tartibini rejalashtiring. Masalan, ishdan, oʻqishdan oldin va keyin. Hammani band qiladigan yoki ishlarni bajarayotganda bolalarni band qiladigan tartibingiz boʻlsa, koʻpincha ishlar yanada silliq kechadi.
- Farzandingizning kun tartibiga biroz tanaffus qoʻshing. Bu bolangizga uxlash yoki dam olish uchun vaqt beradi, bu keying xatti-harakatlarga yordam beradi. Bundan tashqari, unga qanday qilib koʻngil yozishni oʻrganish uchun fursatdir.
- Agar siz ekrandan foydalanish kabi muayyan harakatlar uchun vaqt chegaralarini oʻrnatmoqchi boʻlsangiz, buni kun tartibining bir qismiga aylantiring. Masalan, bolalar televizor koʻrishlari yoki planshetlaridan foydalanishlari mumkin, lekin faqat 17:00 dan 17:30 gacha (yoki sizning oilangizga mos keladigan bir vaqtda).
- Ikki yoki undan ortiq yumushlarni bir-biriga bogʻlang. Bu bolangizga zerikarli mashgʻulotdan tezroq oʻtishiga yordam beradi. Bir amalni bajarish ikkinchisini eslab qolishga yordam ham beradi. Masalan, bolangiz choʻmilish paytida tishlarini tozalashi mumkin.
- Farzandingiz bilan kun tartibini muhokama qiling. Hatto kichkintoylar ham sodda va izchil tushuntirishlarni tushunishi mumkin. Masalan: “Avval tishingizni tozalang. Keyin dadangizning ertagini tinglaysizlar”.
- Maktab yoshidagi bolalar uchun kun tartibini muhokama qilish ularga oʻz vaqtida tayyor boʻlish kabi muhim narsalarni oʻrganishga yordam beradi.
- Kun tartibini tasvirlash uchun bolangiz tushunadigan til yoki fikrlardan foydalaning. Masalan, agar sizning farzandingiz vaqtni tushunishga hali juda yosh boʻlsa, “Biz faqat yarim soat televizor koʻramiz” oʻrniga “Biz faqat multfilm koʻramiz” deb ayting.
Bolalarni kun tartibiga rioya qilishga oʻrgatish
Demak, sizda kun tartibi bor, lekin qanday qilib bolangizni unga rioya qilishga undash madsalasi koʻndalang. Shunga doir baʼzi fikrlar keltiriladi:
- Hamma koʻrishi uchun kundalik ishlaringizning tasvirlangan plakatini osib qoʻying. Farzandingiz bilan afisha yaratish qiziqarli boʻlishi mumkin va sizga kundalik hayot haqida suhbatlashish imkoniyatini beradi.
- Farzandingizni kun tartibining oʻzi hal qila oladigan qismlariga, masalan, ovqatdan oldin qoʻllarini yuvishga jalb qiling.
- Farzandingizga sizning yordamingizsiz kun tartibini bajarishni eslatish usullarini toping. Masalan, bolangizning xonasiga radio budilnik qoʻying. Bunda musiqa uygʻonish vaqti, maktabga tayyorgarlik koʻrish vaqti yoki ertalab yotoqxonadan chiqish vaqti haqida signal boʻlishi mumkin.
- Oʻylab koʻring, kun tartibining baʼzi qismlari bolangizga yuklanishi mumkin. Farzandingiz uy ishlarini bajarish orqali yangi koʻnikmalarni oʻrganadi, oilaga yordam beradi. Misol uchun, maktabgacha yoshdagi bola stol tuzashga urinib koʻrishi mumkin.
- Farzandingiz tartibni yordamsiz bajarsa-da, ehtiyot boʻling va uni maqtang.
Muntazamlik siz va oilangiz moslashuvchan emasligini bildirmaydi. Soʻnggi daqiqalardagi oʻzgarishlar va chalgʻitadigan narsalar hayotingizning oddiy qismi ekani his etib turilsin.
