Навучанне дзяцей пісьму і чытанню

Зносіны, спевы, чытанне, расказванне казак, маляванне і пісьмо — усё гэта дапамагае развіццю ў вашага дзіцяці навыкаў чытання і пісьма. Калі ў вас немаўля або дзіця малодшага ўзросту, карысныя будуць песні-пацешкі, гульні з гукамі, творы, у якіх ёсць рыфма, рытм і паўторы і многае іншае. Калі дзіця дасягне дашкольнага ўзросту і яму трэба будзе рыхтавацца да школы, шукайце разам пэўныя словы ў каталогах, на рэкламных шчытах, шыльдах і на ўпакоўках прадуктаў харчавання. Прапануйце дзіцяці спрабаваць пісаць словы. І не пераставайце чытаць!

Навучанне чытанню і пісьму

Размовы, спевы, гульні з гукамі і словамі, чытанне, пісьмо і маляванне разам з дзіцем — усё гэта выдатныя спосабы стварыць добрую аснову для навучання дзіцяці чытанню і пісьму ў будучыні.

Звычайныя паўсядзённыя заняткі ў сябе дома ці мерапрыемствы, якія перыядычна арганізоўваюцца ў кнігарнях ці бібліятэках, — усё гэта выдатныя магчымасці для дзяцей, каб вучыцца чытаць і пісаць.

І вам не трэба шмат часу для заняткаў чытаннем і пісьмом з дзіцем — дастаткова ўсяго пяці хвілін некалькі разоў на дзень. Галоўнае — рабіць гэта ў розны час і выкарыстоўваць розныя магчымасці, каб дапамагчы вашаму дзіцяці вучыцца. Гэта можа быць самы просты занятак, напрыклад складанне спіса пакупак, гульня ў рыфмы ці чытанне казак перад сном.

Ніколі не рана далучаць дзіця да заняткаў, падчас якіх яно будзе вучыцца чытаць і пісаць, — нават немаўляты любяць слухаць апавяданні і ўдзельнічаць у гутарках. Далей прыведзены заняткі для дзяцей розных узростаў. Калі ў вас некалькі маленькіх дзяцей рознага ўзросту, вы можаце камбінаваць ці змяняць заняткі ў адпаведнасці з іх інтарэсамі і навыкамі.

Немаўляты, дзеці ясельнага і дашкольнага ўзросту: навучанне чытанню і пісьму

Размовы і спевы

Размовы і спевы з маленькімі дзецьмі дапамагаюць ім развіваць уменне слухаць і гаварыць. Вось некалькі ідэй, з чаго можна пачаць:

Выкарыстоўвайце рыфму, калі ў вас будзе атрымлівацца. Выкарыстоўвайце такія фразы, як «прыйдзе шэранькі ваўчок і ўкусіць за бачок», ці складайце бессэнсоўныя вершыкі пра тое, што вы робіце, напрыклад: «Прыгатую я кату вось такую мілату».
Спявайце дзіцяці традыцыйныя песні-пацешкі. Дзякуючы ім дзіця пачынае разумець, што такое мова, рыфма, паўторы і рытм. Успомніце нешта з таго, што вы чулі ў дзяцінстве, — на любой мове.
Калі ў вас немаўля, паўтарайце гукі, якія яно ўтварае, або прыдумвайце гукі і глядзіце, ці зможа яно паўтарыць іх. Напрыклад: «Кароўкі кажуць «му-у-у-у». Можаш сказаць «му-у-у-у»?».
Падчас ежы расказвайце пра стравы, якія вы гатавалі, пра тое, што вы рабілі з прадуктамі, якая ежа на смак і як яна выглядае.
Гаварыце пра тое, што адбываецца на вуліцы: як шамаціць лістота, спяваюць птушкі ці гудуць машыны. Пытайцеся ў свайго дзіцяці, ці можа яно паўтарыць гукі, якія ўтвараюць вецер, дождж, вада, самалёты, цягнікі і машыны.
Гуляйце ў «Я — шпіён», каб загадваць колеры. Гэта можа быць вельмі весела, асабліва для дзяцей дашкольнага ўзросту. Напрыклад: «Я – шпіён, і я гляджу цішком і бачу нешта зялёнае. На што зялёнае я магу глядзець?».

Чытанне і заняткі з выкарыстаннем кніг

Нават у малых дзяцей чытанне ўголас развівае слоўнікавы запас, здольнасць слухаць і разумець, а таксама фарміруе аснову для далейшага развіцця здольнасці аб’ядноўваць гукі і словы. Вашаму дзіцяці можа спадабацца:

Чытаць кніжкі, у якіх ёсць рыфма, рытм і паўторы.
Перагортваць старонкі і гаварыць пра тое, што яно бачыць (для дзяцей дашкольнага ўзросту). Каб накіроўваць погляд дзіцяці, вядзіце пальцам злева направа па старонцы падчас чытання і паказвайце на пэўныя словы ці фразы. Важна, каб дзіцяці было весела.
Гартаць кнігі з акенцамі, якія адчыняюцца, або кнігі, якія цікава мацаць, — гэтую дзейнасць асабліва ацэняць дзеці ясельнага ўзросту. Такія кніжкі дапамогуць задаволіць патрэбу малых дзяцей дакранацца, вывучаць і даследаваць. Вы нават можаце зрабіць сваю ўласную кнігу з прадметамі, на якія ваша дзіця любіць глядзець і якія яму падабаецца мацаць.
Чытаць апавяданні «інтэрактыўна». Спытайце, напрыклад: «Як думаеш, што будзе далей?» або «Помніш, як мы ехалі ў аўтобусе?».
Суадносіць расказанае ў кнігах з рэальным жыццём. Напрыклад, калі вы прачыталі кнігу пра гульні пад дрэвам, вы можаце адвесці дзіця ў двор, пасадзіць пад дрэвам, паказаць лісцікі і галінкі і пагуляць, як было апісана ў кнізе.
Рабіць тое, пра што вы чытаеце. Напрыклад, папрасіце яго паскакаць, як кенгуру з кнігі.

Заняткі для развіцця ўмення маляваць і пісаць

«Пісьмо» крамзолямі і маляванне дапамагаюць маленькім дзецям трэніраваць навыкі, якія спатрэбяцца ім пазней для развіцця ўмення пісаць алоўкамі і ручкамі. З дзецьмі ясельнага і дашкольнага ўзростаў можна выконваць наступныя дзеянні:

Маляваць і пісаць ручкамі, алоўкамі, крэйдай і фламастарамі. Дзіцяці абавязкова захочацца дадаць свае надпісы або яркі рознакаляровы малюнак на віншавальныя паштоўкі або ў лісты.
Напісаць нейкія літары ці сваё імя на ўсіх дзіцячых малюнках: напішыце літары адным колерам і папрасіце дзіця абвесці іх іншым колерам.
Зрабіць з салёнага цеста ці пластыліну літары алфавіта ці лічбы.
Выкарыстоўваць літары алфавіта ў розных формах — на кубіках, на кавалачках пазла, а таксама магнітныя літары, якія можна павесіць на халадзільнік або дошку.
Выразаць ці намаляваць асноўныя прадметы хатняга побыту (крэсла, стол, тэлевізар, сцяну, дзверы і г. д.), затым напісаць іх назвы на асобных невялікіх аркушах паперы. Папрасіце сваё дзіця суаднесці назву прадмета з яго выявай.
Заахвочваць дзіця расказваць пра свае малюнкі. Дапамагайце яму запісваць словы, якія яно выкарыстоўвае для іх апісання.

Дзеці старэйшага дашкольнага ўзросту: дадатковыя заняткі для навучання чытанню і пісьму

Акрамя таго, што ўжо было пералічана, па меры таго, як школа становіцца ўсё бліжэй, і пры ўмове, што вашаму дзіцяці гэта цікава, вы можаце паспрабаваць наступныя заняткі:

Вусныя заняткі

Гуляйце ў гульні са словамі — дзякуючы такім гульням ваша дзіця вучыць гукі. Напрыклад: «Я загадаю нешта, што пачынаецца на «м». Як думаеш, на што я гляджу, што пачынаецца з гэтай літары?».
Прасіце дзіця называць падобныя словы. Напрыклад: «Якія словы гучаць падобна на слова «кот»?».
Прапаноўвайце дзіцяці ўтварыць гук ці спалучэнне гукаў, а затым прыдумаць словы з гэтым гукам. Напрыклад: «Што за смешны гук «му»? Што пачынаецца з «му»? Можна мурлыкаць — «му-у-ур», мукаць — «му-у-у»…».
Размаўляйце пра мінулае. Папрасіце дзіця расказаць вам пра тое, чым яму спадабалася займацца ў дзіцячым садзе на гэтым тыдні. Часам можна запісваць, што гаворыць дзіця.
Размаўляйце пра будучыню. Расказвайце дзіцяці, што вы збіраецеся рабіць заўтра ці на выхадных, ці папрасіце яго расказаць вам аб тым, што яму трэба зрабіць перад сном.

Чытанне і заняткі з выкарыстаннем кніг

Чытайце казкі і размаўляйце пра іх. Спытайце дзіця: «Пра што была казка?» або «Табе спадабаўся гэты герой? Чаму?».
Старэйшыя дзеці любяць кнігі з алфавітам. Папрасіце дзіця назваць словы, якія пачынаюцца з таго ж гуку, што і літара, на якую вы паказваеце.
Прапануйце дзіцяці стварыць кнігу апавяданняў з яго ўласнымі малюнкамі. З вашай дапамогай яно можа зрабіць гэта на камп’ютары ці з выкарыстаннем алоўкаў і паперы. Калі дзіцяці цікава, дапамажыце яму напісаць хаця б некалькі літар у апавяданні.
Падчас прагулкі ці паходу ў магазін прасіце дзіця выбраць або назваць пэўныя літары ці словы на рэкламных шчытах, шыльдах крам, дарожных знаках або на таварах у супермаркеце. Тое ж самае можна рабіць дома з каталогамі і рэкламнымі часопісамі.
Запішыцеся ў бібліятэку са сваім дзіцем, прапануйце яму ўзяць кнігі дадому. У шматлікіх бібліятэках таксама ладзяцца сустрэчы і мерапрыемствы для юных чытачоў.

Заняткі для развіцця ўмення маляваць і пісаць

Папрасіце дзіця напісаць сваё імя і імёны іншых членаў сям’і на віншавальных паштоўках ці на фотаздымках. Як толькі ваша дзіця навучыцца правільна выкарыстоўваць усе літары, яно гатова да таго, каб вучыцца пісаць вялікімі і малымі літарамі.
Прапануйце дзіцяці напісаць спіс пакупак ці пагуляць «у рэстаран» і скласці меню для яго.
Папрасіце дзіця зрабіць кнігу, каб на адным баку старонкі было слова, а на другім — малюнак з гэтым словам. Калі вы будзеце займацца з дзіцем, дапамагайце яму па меры неабходнасці, зрабіце гэтыя заняткі цікавымі для яго.