Инкишофёбии кӯдак: панҷ соли аввали ҳаёт

Инкишофи бармаҳали кӯдак

Инкишофёбӣ - истилоҳест, ки барои тавсифи тағйироте, ки бо афзоиши ҷисмонии фарзанди Шумо ба амал меояд, инчунин қобилияти онҳо барои ба даст овардани малакаҳои иҷтимоӣ, эмотсионалӣ, рафторӣ, тафаккур ва муошират, ки дар оянда ба онҳо лозим аст, истифода мешавад. Ҳамаи ин соҳаҳо бо ҳам алоқаманданд, ҳар кадоме аз дигарҳо вобастаанд ва якҷоя ба ҳамдигар таъсир мерасонанд.

Дар панҷ соли аввали ҳаёт майнаи кӯдаки Шумо аз ҳарвақта тезтару зудтар инкишоф меёбад. Таҷрибаҳои барвақтии кӯдакӣ - муносибатҳои ӯ ва он чизе, ки ӯ мебинад, мешунавад, ламс мекунад, бӯй мекунад ва ламс мекунад - мағзи сарашро ангезиш дода, миллионҳо алоқаи асабро эҷод мекунанд. Маҳз дар ҳамин давра заминаи омӯзиш, саломатӣ ва рафтор барои тамоми ҳаёт гузошта мешавад. Кӯдакон низ дар синни сесолагӣ ҳисси ҷинсият пайдо мекунанд, ки дар баробари калон шудани онҳо шиддат меёбад. Дар давраи бармаҳали кӯдакӣ волидайн дар иҷтимоишавии гендерӣ нақши ҳалкуадаро мебозанд.

Кӯдакон барои омӯхтану кашф кардан тайёр шуда таваллуд мешаванд ва мағзи сари онҳо дар раванди истифодабарии он инкишоф меёбад. Фарзанди Шумо ба муҳити ҳавасмандкунанда ва тарбияткунанда бо машғулиятҳои гуногун, имконоти фаровон барои бозӣ кардану омӯзиш ва дар амал татбиқ кардани чизҳои омӯхтааш, ниёз дорад.

Муносибатҳо: асос барои инкишофёбии кӯдак

Муносибатҳои кӯдакон ба тамоми соҳаҳо ва марҳилаҳои инкишофи онҳо таъсир мерасонанд.

Пеш аз ҳама - муносибатҳо таҷриба мебошанд. Дар ҳақиқат, муносибатҳо - таҷрибаи муҳимтарин дар муҳити атрофи кӯдаки Шумо мебошанд, зеро онҳо дар омӯхтани муҳити атроф нақши муҳимтаринро мебозанд. Онҳо инчунин чӣ гуна аз ҷониби кӯдак қабул шудани муҳити атрофро ташаккул медиҳанд.

Тавассути муносибат, фарзанди Шумо мефаҳмад, ки оё ҷаҳон бехатар аст, оё онҳоро дӯст медоранд, кӣ онҳоро дӯст медорад, ҳангоми гиря кардан, хандидан ё қилиқкунӣ чӣ ҳодиса рӯй медиҳад ва ғайра.

Кӯдаки Шумо инчунин тавассути мушоҳидаи муносибатҳои байни одамони дигар меомӯзад - масалан, чӣ гуна Шумо бо ҳамсари худ ва чӣ гуна ҳамсаратон бо Шумо рафтор мекунад. Ин барои кӯдаки Шумо барои инкишоф додани малакаҳои муошират, рафтор, малакаҳои иҷтимоӣ ва ғайра замина мегузорад.

Муносибати муҳимтарин барои кӯдак - ин муносибат бо Шумо мебошад. Муносибати дигар аъзоёни оила, одамоне, ки ба кӯдак ғамхорӣ мекунанд, аз ҷумла мураббиёни боғча ва дигар кӯдакон низ муҳиманд.

Муҳаббат ва ғамхорӣ дар муносибат ба Шумо ва фарзандатон кӯмак мекунад, ки ҳар рӯз дар бораи ҳамдигар каме бештар омӯзед. Вақте ки фарзанди Шумо калон мешавад ва инкишоф меёбад, талаботҳои ӯ тағйир меёбанд. Шумо бештар дар бораи он, ки ӯ ба чӣ ниёз дорад ва чӣ гуна Шумо метавонед ин эҳтиёҷотро қонеъ гардонед, мефаҳмед.

Бозӣ: инкишофёбии кӯдак чӣ гуна ба амал меояд

Дар солҳои аввали ҳаёт, бозӣ роҳи асосии омӯзиш ва рушди фарзанди Шумо мебошад.

Бозӣ – ин усули шавқовар буда ба фарзандатон дар омӯхтан, мушоҳида кардан, таҷриба гузаронидан, ҳалли мушкилот ва аз хатогиҳои худ омӯхтан кӯмак мекунад. Ва барои ин кӯдаки Шумо ба дастгирӣ ва рӯҳбаланд намудан ниёз дорад. Барқарор кардани мувозинат дар байни кӯмак кардан ва кӯшиш кардани ягон амали мустақилона муҳим аст, ки ба кӯдакатон имконияти хато кардан дода шавад. Омӯзиши мустақилонаи чӣ тавр сохта шудани ҷаҳон, як қисми муҳими раванди омӯзиши фарзанди Шумо мебошад.

Агар фарзандатон бо Шумо бисёр бозӣ кунад, сӯҳбат кунад, гӯш кунад ва муошират кунад, ин ба ӯ кӯмак мекунад, ки малакаҳоеро азхуд кунад, ки дар ҳаёти оянда ба ӯ лозим аст. Чунин малакаҳо муошират, тафаккур, ҳалли мушкилот, ҳаракат ва муошират бо дигар шахсони калонсол ва кӯдаконро дарбар мегиранд. Муҳим аст, ки волидон ва мураббиёне, ки кӯдакро нигоҳун мекунанд дар ҳама машғулиятҳои  бозӣ новобаста аз ҷинси кӯдак, иштирок кунанд, зеро ин ба ташаккули малакаҳои ҳамаҷониба мусоидат мекунад.

Бозӣ - як воситаи олӣ барои эҷоди муносибатҳо мебошад. Вақте ки Шумо бо кӯдак бозӣ мекунед, ин барои ӯ як аломати равшан аст – ту барои ман муҳим ҳастӣ. Чунин паём ба кӯдак кӯмак мекунад, то фаҳмад, ки ӯ кист ва дар муҳити атроф чӣ мавқеъро ишғол мекунад.

Дигар омилҳое, ки ба ташаккули кӯдак таъсир мерасонанд

Ирсияти кӯдаки Шумо, ҳамчун ғизои солим, фаъолияти ҷисмонӣ, саломатӣ ва маҳалле, ки Шумо дар он зиндагӣ мекунед, ба саломатӣ ва инкишофёбии кӯдаки Шумо таъсири калон мерасонад.

Ғизои солим

Ғизои солим ба фарзанди Шумо энергия ва маводи ғизоӣ медиҳад, ки ӯ барои рушд ва инкишофи ӯ зарур аст. Ғизои солим инчунин ба ташаккули эҳсосоти таъмӣ мусоидат мекунад. Ғизои солим ва реҷаи солими ғизогирӣ дар оила дар давоми аввали ҳаёти кӯдак метавонад одати якумра барои ғизогирии дуруст гардад.

Фарзандатон аз Шумо тарзи интихоби ғизоро меомӯзад, ки аз ин сабаб беҳтарин роҳи кӯмак ба ӯ инкишоф додани одати ғизогирии солим аст ва бинобар ҳамин ба ӯ - имкон додан барои тамошо кардани хӯрок пухтан, ғизо хӯрдан ва лаззат бурдан аз ғизои солим мебошад.

Волидон ва шахсони парастор инчунин бояд дар хотир дошта бошанд, ки эҳтиёҷот нисбат ба ғизо барои ҳама кӯдакон, новобаста аз ҷинс, якхела аст.

Фаъолияти ҷисмонӣ

Фаъолияти ҷисмонӣ ба кӯдаки Шумо кӯмак мекунад, ки малакаҳои моториро инкишоф диҳад, оиди фикр кардан ёрӣ мерасонад ва ба ӯ имкон медиҳад, ки муҳити атрофашро тадқиқ намояд. Маҳорати ҷисмонӣ барои ҳама кӯдакон, новобаста аз ҷинс зарур мебошад. Кӯдак бояд ҳам дар дохили хона ва ҳам дар беруни он бисёр ва фаъолона бозӣ кунад. Агар Шумо худатон тарзи ҳаёти фаъолона дошта бошед, пас фарзанди Шумо эҳтимол ба амалҳои Шумо пайравӣ кунад.

Тандурустӣ

Саломатии кӯдаки Шумо метавонад ба рушди ӯ таъсир расонад. Ҳама кӯдакон бемор мешаванд – сулфаву шамолкашӣ, дарди гӯш ё дарди меъда, бемориҳои наонқадар вазнин дар синни кӯдакӣ ва ба монанди инҳо одатан ба мушкилоти дарозмуддати инкишофёбӣ оварда намерасонанд.

Аммо, бемориҳои музмин ё дарозмуддат метавонанд ба рушди кӯдаки Шумо таъсир расонанд. Ба ин гурӯҳ ноҷуриҳо дар раванди таҳсил ва инкишоф аз ҷумла ношунавоӣ, нобиноӣ ё ноҷуриҳои доираи аутизм, инчунин ҳолатҳои ба монанди муковитсидоз, саратон ё фалаҷи мағзи сар мансуб мебошанд.

Агар фарзанди Шумо бемории музмин дошта бошад, лутфан бо табиби дахлдор, ҳамшираи тиббии назораткунанда ё педиатр/табиби оилавӣ машварат кунед. Мутахассисон ба Шумо мегӯянд, ки бемории кӯдаки Шумо чӣ гуна метавонад ба инкишофёбии ӯ таъсир расонад ва чӣ гуна Шумо ба таври беҳтар метавонед ба фарзандатон кӯмак кунед.

Волидайн ва шахсоне, ки кӯдакро нигоҳубин мекунанд, бояд дар хотир дошта бошанд, ки ба ҳама кӯдакон, новобаста аз ҷинс, ба ёрии тиббии босифат, зуд ва касбӣ расонида шаванд.

Маҳал ва муҳити атроф

Маҳаллае, ки Шумо зиндагӣ мекунед ва муҳити зист ба рушди кӯдаки Шумо таъсир мерасонад. Масалан, ба рушди ӯ муносибатҳои мусбӣ бо дӯстону ҳамсояҳо, инчунин дастрасӣ ба майдончаҳо, боғҳо, мағозаҳо, богчаҳо, муассисаҳои томактабӣ, мактабҳо, марказҳои саломатӣ ва китобхонаҳо таъсир мерасонанд.

Суръатҳои гуногуни инкишофёбӣ

Кӯдакон бо суръати гуногун калон мешаванд ва инкишоф меёбанд.

Баъзе волидайн аз он нигаронанд, ки фарзандашон кай роҳгардиро оғоз мекунад, - ва баъзеи дигар дар бораи он ки кӯдакашон дандонҳои аввалинашро кай мебарорад, нигарон мешаванд. Аксари маҳоратҳо бо ҳамон тартиб инкишоф меёбанд, аммо синну соле, ки онҳо пайдо мешаванд, ҳатто дар байни кӯдакони як оила метавонанд фарқ кунанд.

Агар ба Шумо муқаррарӣ будани инкишофи кӯдакатон ҷолиб бошад, Шуморо ором кардан мумкин аст, ки ҳар як кӯдак бо суръати худ инкишоф меёбад. Масалан, кӯдакони аз 8 то 18 моҳа ба роҳ рафтан оғоз мекунанд. Пас, агар кӯдаки 14-моҳаи Шумо ҳанӯз роҳ наравад, ин ҳолати муқаррарӣ аст.

Агар Шумо ба таври ҷиддӣ боварӣ дошта бошед, ки дар инкишофи кӯдаки Шумо ягон нишонаҳои дуршавӣ аз меъёр вуҷуд дорад, ба пешгӯиҳои худ эътимод кунед. Ба духтур ё духтури кӯдакона муроҷиат кунед.

Волидайн будан чӣ маъно дорад

Новобаста аз он, ки Шумо кӯдакатонро чун волидайн, бибӣ, бобо, парастор ё оилаи парастор тарбия мекунед, Шумо ҳамеша меомӯзед. Ҳамаи мо иштибоҳ мекунем ва аз таҷрибаҳои худ меомӯзем. Хуб аст, ки аз донишҳои худ боварӣ ҳосил намоем. Инчунин иқрор  шудан, ки Шумо ҳамаи чизро намедонед ва мепурсед, ҳолати муқаррарӣ аст.

Солимии ҷисмонӣ ва равонии Шумо қисми муҳими тарбияи кӯдак мебошад. Вале ба нигоҳубини кӯдаки хурдсол диққат дода, бештари волидайн ва шахсоне, ки ӯро нигоҳубин мекунанд дар бораи ғамхорӣ амудан нисбати худ фаромӯш мекунанд ё вақт намеёбанд. Нисбати худ ғамхорӣ намудан ё кӯмак пурсиданро (қабул кардани онро) аз хотир набароред, ин ба Шумо кӯмак мекунад, ки кӯдакро фаҳмед, сабру тоқат дошта, тахаюлот ва нерӯе дошта бошед, ки барои тарбияи фарзандатон зарур аст.